نجوم
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: وقتی سیاهچاله، ستاره‌ای را پاره‌پاره می‌کند / فیلم
به گزارش سلام دکتر، این خود جاذبه گرانشی قوی سیاهچاله نیست که ستاره را از هم می‌درد، بلکه اختلاف در کشش گرانشی واردشده بر نقاط مختلف ستاره است که باعث می‌شود نولخی نزدیک‌تر به سیاهچاله، بیشتر از نواحی دورتر، کش بیایند. این اثر که جزرومد گرانشی نام دارد، در نزدیکی سیاهچاله به‌قدری قوی است که ستاره رشته‌رشته می‌شود و اثر اسپاگتی را پدید می‌آورد. در این ویدیو، ابتدا ستاره‌ای را می‌بینید که به سیاهچاله نزدیک می‌شود. با افزایش سرعت مداری، اتمسفر بیرونی ستاره در نزدیک‌ترین فاصله از سیاهچاله متلاشی می‌شود. عمده جو ستاره در اعماق فضا پراکنده می‌شود، اما بخشی از آن همچنان به دور سیاهچاله می‌چرخد و قرصی برافزایشی را تشکیل می‌دهد. در ادامه این انیمیشن، شما در حالی که به سیاهچاله نگاه می‌کنید، وارد قرص برافزایشی می‌شوید. ازجمله جلوه‌های بصری جالبی که می‌بینید، پدیده عدسی گرانشی است که سبب می‌شود سطح فوقانی و تحتانی قرص برافزایشی را حتی در پشت سیاهچاله ببینید. در نهایت، در امتداد یکی از جت‌هایی قرار می‌گیرید که در امتداد محور دوران وضعی سیاهچاله به بیرون رانده می‌شوند. مدل‌های نظری نشان می‌دهند که این جت‌ها نه‌تنها گاز پرانرژی را دفع می‌کنند، بلکه نوترینوهایی پرانرژی ایجاد می‌کنند که یکی از آن‌ها ممکن است اخیراً در …
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: سحابی باشکوه شیر
ماده پرانرژی سحابی که از پوسته های منبسط شونده گاز یونیزه شده تشکیل شده، هم به لطف برانگیختگی حاصل از تابش ستارگان نورافشانی می کند و هم به اندازه کافی فشرده هست که تحت تاثیر جاذبه گرانشی خود، منقبض شود و ستارگان تازه ای را به وجود بیاورد. بزرگی ظاهری سحابی شیر (Sh2-132) اندکی بیشتر از قرص کامل ماه (نیم درجه) است. این سحابی نشری (نورافشان) با فاصله 10هزار سال نوری در صورت فلکی قیفاووس واقع شده است. قیفاووس (سفئوس) در اساطیر یونانی، پادشاه سرزمینی افسانه ای به نام «اتیوپیا» در شرق مدیترانه بود که صدالبته ارتباطی به کشور امروزی اتیوپی در شرق آفریقا ندارد. «کاسیوپیا» (ذات الکرسی)، «آندرومدا» (امراه المسلسله)، «پرسئوس» (برساوش) و پگاسوس (فرس اعظم) از دیگر صورت های فلکی مرتبط با افسانه قیفاووس در اساطیر یونان، همگی در همسایگی صورت فلکی قیفاووس در آسمان جای گرفته اند. اعتبار تصویر و حق چاپ: عمران بدر. برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ، اینجا را کلیک کنید. منبع: تصویر روز ناسا 5454
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: خوشه کهکشانی پاندورا / پهنای این عکس ۶۰ برابر قطر کهکشان راه‌شیری است
آبل ۲۷۴۴ به «خوشه پاندورا» نیز معروف است و به نظر می‌رسد که از ادغام سه خوشه کهکشانی عظیم شکل گرفته باشد. این ابرخوشه کهکشانی در فاصله ۳.۵ میلیارد سال‌نوری از ما در صورت‌فلکی حجار (سنگ‌تراش) واقع در نیمکره جنوبی آسمان قرار دارد. حاکمیت گرانشی این ابرخوشه در تسلط ماده تاریک است که تاروپود فضازمان را به پیچ‌وتاب درآورده و با ایجاد پدیده عدسی گرانشی، تصاویر کج‌ومعوجی از اجرام دورتر تشکیل می‌دهد. بسیاری از این تصاویر که با رنگ قرمزتر از کهکشان‌های خوشه پاندورا دیده می‌شوند، مربوط به کهکشان‌های بسیار دورتری هستند که نور آن‌ها از کیهان اولیه در جهت دیگری تابیده و تحت تأثیر عدسی گرانشی ابرخوشه، منحرف شده و تصویرهایی به‌صورت کمان‌های ناقص تشکیل داده است. معدود نقاط درخشان شش‌پری که می‌بینید، ستاره‌های کهکشان خودمان را در پیش‌زمینه نشان می‌دهند. در فاصله برآوردشده از خوشه پاندورا، پهنای تصویری که پیش روی شماست به حدود ۶ میلیون سال‌نوری می‌رسد. اعتبار تصویر: NASA، ESA، CSA، Ivo Labbe (Swinburne)، Rachel Bezanson (دانشگاه پیتسبورگ)، پردازش: Alyssa Pagan (STScI). برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ، اینجا را کلیک کنید. منبع: تصویر روز ناسا ۵۴۵۴
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: کهکشان ما از فاصله ۴۰ میلیون سال‌نوری چه شکلی است؟
این تصویر واضح و رنگارنگ، هسته برآمده مرکزی و جعبه‌ای‌شکل کهکشان را نشان می‌دهد که با رگه‌های غبار پراکنده در صفحه نازک کهکشان پوشیده شده است. NGC 4565 حدود ۴۰ میلیون سال‌نوری با ما فاصله دارد (۱۶ برابر فاصله ما تا کهکشان آندرومدا) و پهنای آن به حدود ۱۰۰ هزار سال نوری می‌رسد. این کهکشان از نوع کهکشان‌های مارپیچی یا مارپیچی-میله‌ای است و ابعاد و شکل کلی آن شباهت زیادی به کهکشان خودمان، راه‌شیری دارد؛ بنابراین می‌توان گفت که کهکشان خودمان هم از فاصله‌های دور و در نزدیکی صفحه کهکشان، به این شکل دیده می‌شود. NGC 4565 از نگاه عموم منجمان آماتور، شاهکار آسمانی برجسته‌ای است که به دلایل مرموزی از لیست اجرام غیرستاره‌ای «شارل مسیه» غایب است. اعتبار تصویر و حق چاپ: Lóránd Fényes. برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ، اینجا را کلیک کنید. منبع: تصویر روز ناسا ۵۴۵۴
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: دنباله‌داری با دو دم مخالف
چرا دنباله‌دار Pons-Brooks اکنون دارای دنباله‌هایی است که جهت‌شان مخالف یکدیگر است؟ دیدنی‌ترین دنباله، دم یونی با آن رنگ آبی درخشان است که در پایین تصویر دیده می‌شود. دنباله یونی که دنباله گازی هم نامیده می‌شود، مستقیماً توسط باد خورشیدی شکل می‌گیرد که از خورشید به بیرون رانده می‌شود و دقیقاً سمت مخالف خورشید را نمایش می‌دهد. در سمت راست-بالای تصویر، گیسوی درخشان دنباله‌دار 12P/Pons–Brooks را می‌بینید. هسته دنباله‌دار بسیار کوچک است و چند کیلومتر بیشتر پهنا ندارد، اما بر اثر گرم شدن سطح آن، توده‌های گاز و غبار از سطح آن آزاد می‌شوند و به شکل توده‌ای کروی گرداگرد هسته را فرا می‌گیرند. این ابر کروی که «گیسو» نام دارد، همان سر دنباله‌دار است که در تصاویر یا با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. دم غباری دنباله‌دار که از گیسو بیرون می‌آید، عمدتاً به سمت چپ کشیده شده است. دم غبارآلود تحت فشار نور خورشید به بیرون رانده می‌شود، اما ذرات آن سنگینند و تمایل دارند در همان مسیر دنباله‌دار به حرکت خود ادامه دهند؛ ازاین‌رو در زاویه‌ای بین دنباله یونی و مسیر حرکت قرار می‌گیرند و معمولاً خمیده دیده می‌شوند؛ حتی از برخی زاویه‌ها می‌توانند در جهت مخالف دنباله یونی ظاهر شوند. ستاره دوردست و درخشان اِرنَب (آلفا – …
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: جزیره کهکشانی ستاره‌فشان
به نظر می‌رسد این کهکشان بیش از آنچه در دیگر کهکشان‌ها معمول است، حاوی مناطق HII است که ستاره‌های غول‌پیکر در آن‌ها پدید می‌آیند و با درخشش سرخ‌فام گاز هیدروژن اتمی مشخص شده‌اند. نواحی غول‌پیکر HII با خوشه‌های ستارگان داغ و پرجرمی روشن می‌شوند که در پایان عمر کوتاه ولی پرتلألؤ خود به صورت ابرنواخترهای درخشان منفجر می‌شوند. وقتی نرخ تولد ستارگان در کهکشانی بسیار زیاد باشد، منجمان به آن کهکشان «ستاره‌فشان» می‌گویند. کهکشان NGC 2403 عضو گروه کهکشان‌های M81 است و شباهت زیادی به کهکشان مثلث یا M33 دارد، سومین کهکشان بزرگ در گروه محلی (بعد از راه‌شیری و آندرومدا) که سرشار از مناطق ستاره‌ساز است. ستارگان پرنورتری که شعاع چهارگانه نور آن‌ها بسیار دراز است، در پیش‌زمینه تصویر واقع شده‌اند و متعلق به کهکشان راه‌شیری هستند. همچنین در پیش‌زمینه این تصویر تلسکوپی ژرف و وسیع، ابرهای میان‌ستاره‌ای کم‌فروغ و غبارآلود کهکشان خودمان را می‌بینید که به نام «سیروس کهکشانی» یا «سحابی‌های شار یکپارچه» شناخته می‌شوند. عوارض کم‌نوری که به نظر می‌رسد از خود NGC 2403 گسترش یافته‌اند، احتمالاً جریان‌های ستاره‌ای حاصل از جزر و مد گرانشی هستند که در فعل‌وانفعالات گرانشی با کهکشان‌های همسایه از این کهکشان به بیرون کشیده شده‌اند. اعتبار تصویر و حق چاپ: (تیم F.A.C.T) …
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: گردش ماه به دور خودش، پدیده‌ای که کسی از روی زمین ندیده است / فیلم
در قفل‌شدگی گرانشی، دوره گردش وضعی و انتقالی ماه با یکدیگر برابر است؛ درنتیجه به همان اندازه که ماه به دور زمین می‌چرخد، دور خودش هم می‌چرخد و ازاین‌رو فقط نیمی از سطح ماه را می‌توان از زمین دید. البته به خاطر مدار بیضی‌شکل، نزدیکی ماه و برخی اختلالات دیگر، جمعاً می‌توان ۵۹ درصد از سطح ماه را دید. به لطف فناوری دیجیتال و بهره‌گیری از تصاویر دقیقی که مدارگرد شناسایی قمری (LRO) طی سال‌ها گردش به دور ماه گردآوری کرده است، پژوهشگران ناسا توانسته‌اند فیلمی از چرخش وضعی ماه را با وضوح بالا بسازند. این ویدیو با نمای استاندارد ماه (همان‌که از روی زمین دیده می‌شود) شروع می‌شود. بااین‌حال Mare Orientale (دریای شرقی)، دهانه بزرگی که مرکز تاریکی دارد و از زمین به‌سختی دیده می‌شود، سریع از زیر خط استوا به سمت ناظر می‌چرخد. در این ویدیو، گردش وضعی ماه که ۲۷٫۳ شبانه‌روز طول می‌کشد، در ۲۴ ثانیه فشرده شده است، ویدئو به‌وضوح نشان می‌دهد سمتی از ماه که رو به زمین است (نیمه نزدیک)، حاوی مقدار زیادی دریا (دشت‌های تیره) است درحالی‌که سمت دور ماه (نیمه پنهان) تحت سلطه ارتفاعات روشن‌تر است. در حال حاضر، بیش از ۳۲ مأموریت جدید به مقصد ماه در حال طراحی و اجرا …
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: نمای سه‌بعدی «هلن»
هلن (Helen) نام مناسبی برای این قمر تروآیی است (ارجاع به حماسه تروا، اثر هومر) زیرا در یکی از نقاط لاگرانژی مدار زحل به دور آن می‌چرخد. نقاط لاگرانژی، ۵ موقعیت گرانشی پایدار در نزدیکی دو جرم عظیم است و در مورد هلن، این دو جرم عبارتند از زحل و قمر بزرگ‌تر «دایونی» (Dione). هلن شکل نامنظمی دارد (با ابعاد حدود ۳۶ در ۳۲ در ۳۰ کیلومتر) و در نقطه لاگرانژ پیشرو دایونی (L۴) می‌چرخد و قمر یخی برادرش «پولیدئوس» (Polydeuces) در نقطه لاگرانژی L۵ دایونی آن را دنبال می‌کند. این تصویر آناگلیف استریو با استفاده از دو تصویر فضاپیمای کاسینی ساخته شده که طی پروازی نزدیک در سال ۲۰۱۱ از هلن ثبت شده‌اند. این تصویر بخشی از نیمکره رو به زحل را در قمر هلن نشان می‌دهد که دهانه‌ها و ویژگی‌های خندق‌مانندی روی آن دیده می‌شود. اعتبار تصویر: تیم تصویربرداری کاسینی، ISS، JPL، ESA، ناسا؛ تصویر استریو توسط روبرتو بلترامینی. برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ، اینجا را کلیک کنید. منبع: تصویر روز ناسا ۵۴۵۴
-
رسانه سلامت و دانش
تصویر روز ناسا: ستاره ولف-رایت
لبه درخشان، سحابی حلقه‌مانندی را که با درخشش هیدروژن یونیزه و گاز اکسیژن ردیابی شده است، برجسته می‌کند. کمان‌های پیچیده و درخشانی که در گستره ابرهای میان‌ستاره‌ای منطقه جا خوش کرده‌اند، پوسته‌های موادی هستند که سوار بر بادهای ستاره‌ای از ستاره ولف-رایت WR 134، درخشان‌ترین ستاره نزدیک به مرکز قاب، به بیرون پرتاب شده‌اند. مشاهدات رصدی، فاصله این ستاره را حدود ۶۰۰۰ سال‌نوری از ما برآورد می‌کند؛ بنابراین پهنای قاب تصویر بیش از ۱۰۰ سال نوری است. ستارگان عظیم ولف-رایت (Wolf-Rayet) که پوشش بیرونی خود را با بادهای ستاره‌ای نیرومند از دست می‌دهند، ستارگانی برهنه به شمار می‌روند و از آنجایی که هسته داغ ستاره نمایان می‌شود، به‌شدت درخشان و داغ دیده می‌شوند. این ستارگان سوخت هسته‌ای خود را با سرعتی خارق‌العاده می‌سوزانند و با انفجار ابرنواختری تماشایی به این مرحله نهایی از تکامل ستاره‌های عظیم پایان می‌دهند. بادهای ستاره‌ای و ابرنواختر نهایی، مواد میان ستاره‌ای را با عناصر سنگینی که طی انفجار نهایی ساخته می‌شوند، غنی می‌کنند تا به عنوان مواد خام برای شکل‌گیری نسل‌های بعدی ستارگان در فضای کهکشان پخش شود. اعتبار تصویر و حق چاپ Xin Long. برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ، اینجا را کلیک کنید. منبع: تصویر روز ناسا ۵۴۵۴
-
رسانه سلامت و دانش
این پشمک کیهانی از غول منظومه شمسی هم بزرگ‌تر است
غزال زیاری- اخترشناسان اخیراً سیاره‌ای را شناسایی کرده‌اند که از نظر ابعاد، بزرگ‌تر از سیاره مشتری (بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی) است ولی به طرز حیرت‌آوری سبک و کرکی و مانند پشمک است. روز سه‌شنبه تیمی بین‌المللی از ستاره شناسان اعلام کردند که این سیاره گازی و فراخورشیدی نسبت به ابعادش، چگالی خیلی کمی دارد و این در حالی است که سیاره‌های گازی منظومه شمسی ما یعنی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به‌مراتب متراکم‌ترند. خالد بارکائوی، نویسنده اصلی مقاله و عضور هیئت‌علمی MIT در این رابطه گفت: «این سیاره فوق‌العاده نرم است؛ چرا که بیشتر از گازهای سبک تشکیل‌شده تا مواد جامد.» به گفته دانشمندان، این سیاره که WASP-۱۹۳b نام‌گرفته، گزینه ایده‌آلی برای مطالعه درباره شکل‌گیری و تکامل سیاره‌های غیرمتعارف به نظر می‌رسد. وجود و شناسایی این سیاره سال گذشته مورد تأیید قرار گرفت اما برای تعیین ویژگی‌های آن براساس مشاهدات تلسکوپ‌های زمینی به تلاش و زمان بیشتری نیاز بود. حالا و بر اساس نتایج منتشرشده در مجله Nature Astronomy، به نظر می‌رسد که بخش عمده این سیاره از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده باشد. این سیاره در فاصله ۱۲۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد و به گفته محققان، دومین سیاره فراخورشیدی سبکی است که تاکنون بر اساس ابعاد و …