رشد طبیعی مو از یک چرخه پیروی می‌کند. ما در طول زندگی، روزانه بین 50 الی 100 تار مو را از دست می‌دهیم. شاید عدد زیادی به نظر آید، اما اگر نگاهی به این چرخه طبیعی کنید، می‌بینید که یکی از نرمال‌ترینِ اتفاقات است! اجازه دهید بطور مفصل درخصوص این چرخه طبیعی توضیح دهیم.
چرخه طبیعی رشد مو
برای اینکه بدانید چطور با از دست دادن تعداد زیادی تار مو آن هم بطور روزانه، دچار کچلی نشده و حتی به آن ریزش مو نمی‌گویند، باید در ابتدا چرخه طبیعی رشد را بشناسید. چرخه رشد مو به ۳ فاز آناژن، کاتاژن و تلوژن، تقسیم بندی می‌شود :
- آناژن : این مرحله از رشد را رشد فعال می‌دانند که از 2 تا 7 سال برای موهای پوست سر و بطور معمول چند ماه برای ابروها، صورت و بدن طول می‌کشد. درواقع با توجه به ژنتیک افراد، این زمان متغیر است. عواملی هم مانند رژیم غذایی، استرس و برخی بیماری‌ها میتواند آن را تحت تاثیر قرار دهد.
- کاتاژن : این فاز از رشد، کوتاه مدت بوده و تقریبا 2 الی 3 هفته را به خود اختصاص می‌دهد. در این مرحله فولیکول‌ها چیزی حدود یک سوم از طول طبیعی خود را رشد می‌کنند، آن هم بدون اینکه به موهای قبلی آسیب زده و منجر به ریزش آنها شوند.
- تلوژن : این فاز، مرحله استراحت فولیکول‌هاست. در این مرحله موهای قدیمی دچار ریزش شده و انسان چیزی حدود 50 الی 100 تار مو را از دست می‌دهد تا فولیکول‌های جدید و نو جایگزین آنها شده و موهایی درخشان‌تر و بلندتر داشته باشید.
علت ریزش مو چیست ؟
ریزش موی معمول و روزانه امری عادی‌ست. اما آن ریزش مویی که به سرعت انجام می‌گیرد را نمی‌توان اتفاقی عادی دانست و باید به سراغ علل ریزش مو رفت. دلایل زیادی را می‌توان، علت ریزش موی شدید یا غیر طبیعی دانست که در این بخش به مهمترین آنها می‌پردازیم.
- ریزش موی ارثی : ریزش موی آندروژنیک یکی از شایع‌ترین دلایلی‌ست که افراد را با مشکل مواجه می‌کند. از این نوع ریزش تحت عنوان «الگوی طاسی مردانه/زنانه» هم نام برده می‌شوند که از یک یا هر دو والد به فرزند میرسد. (در ادامه توضیحات مفصل تری را شرح می‌دهیم.)
- بیماری و داروهای مصرفی : به هیچ عنوان از نقش و تاثیر بیماری‌ها و داروهای مصرفی غافل نشوید. مثلا بیماری‌هایی مثل کم کاری و پرکاری تیروئید، برخی عفونت‌ها، سرطان و روش‌های درمان آن مانند شیمی درمانی و غیره میتواند منجر به ریزش مو شود.
- آسیب‌های روانی و فیزیکی : حالات روحی و اختلالاتی که از بابت کمبود ویتامین یا کم خونی و حتی بیماری‌های مزمن در بدن ایجاد می‌شود، میتواند بر ریزش مو تاثیر بگذارد.
- آسیب رساندن به مو : بسیاری از افراد، هر رفتاری که می‌خواهند با موهایشان دارند. در صورتی که باید همچون بدن با آنها رفتار کرد. مثلا حرارت دادن‌های مکرر به موها یا استفاده بیش از اندازه از مواد شیمیایی میتواند به مو آسیب زده و منجر به ریزش آنها شود. چه بسا حتی کشیدن مو به دلیل حالت دادن آنها، مثلا کشیده شدن مو به خاطر مدل دم اسبی یا انواع مدل بافت مو، میتواند ریزش مو را به دنبال داشته باشد.
- بالا رفتن سن : هر چقدر که سن بالاتر می‌رود، موها نازک‌تر و شکننده‌تر می‌شوند و این مسئله به ریزش مو سرعت می‌بخشد. حال تقریبا تمام علت‌های ریزش مو را می‌دانید. با در نظر گرفتن تمامی آنها، هر زمان که دچار ریزش مو شدید، اهمیت بیشتری برای آنان قائل شده و به دنبال کشف علت اصلی بروید تا درمانی نتیجه بخش را در پیش بگیرید.
انواع الگوی طاسی
هیچ اهمیتی ندارد که مرد هستید یا زن، کودک هستید یا مسن، در هر صورت الگوی طاسی و ریزش مو میتواند، زیبایی ظاهری شما را تحت تاثیر قرار دهد. الگوی طاسی که از آن تحت عنوان آلوپسی آندروژنیک نام برده می‌شود از جمله رایج‌ترین نوع ریزش مو در مردان و زنان است که منجر به از بین رفتن تدریجی موی سر می‌شود.
الگوی طاسی مردانه
اغلب به دلیل ژن یا داشتن سابقه خانوادگی رخ می‌دهد. هورمون مردانه آندروژن که تاثیری مستقیم بر رشد مو دارد را نیز باید در این ریزش دخیل بدانید. درواقع طاسی مردانه زمانی اتفاق می‌افتد که فولیکول‌های مو به مرور، کوچک شده و کوتاه و ریزتر از قبل به حیات خود ادامه می‌دهند. یعنی با وجود زنده بودن، هیچگونه فعالیت و رشدی ندارند! البته می‌توان با مراجعه به پزشکی متخصص و بهره گیری از درمان‌های مناسب به رشد آنها امیدوار بود.
الگوی طاسی زنانه
آمار نشان می‌دهد چیزی حدود 40 درصد از زنان بالای 50 سال با مشکل ریزش مو دست و پنجه نرم می‌کنند. الگوی طاسی در آنها هم اغلب با کاهش حجم مو و سپس ریزش نمایان می‌شود. در ابتدای مسیر این نازک شدن تارهای مو و کم شدن قسمت‌هایی از سر است که به آنها هشدار می‌دهد که طاسی به سراغشان آمده و باید به فکر راهی برای درمان باشند.
هیچ‌گاه الگوی طاسی مردانه و زنانه را مشابه یکدیگر ندانید. مردان اغلب با عقب رفتن مو از خط رویش یا قسمت بالای سر طاسی را تجربه می‌کنند. این درحالی‌ست که زنان با نازک شدن تارهای مو و سپس ریزش موهایشان به صورت پراکنده، متوجه طاسی می‌شوند. مگر در شرایط متفاوت که بدنشان آندروژن بیشتری تولید کند.
الگوی طاسی کودکان
ریزش مو در کودکان به هیچ عنوان عادی نبوده و در صورت مشاهده باید به سراغ کشف علت و سپس درمان رفت. کودکان نیز می‌توانند تجربه‌ای مشابه مردان و زنان در سنین بالاتر داشته باشند. اینکه قسمتی از موهایشان را از دست دهند. یا به دلیل کمبود مواد غذایی و مسائل دیگر، ریزش مو را تجربه نمایند. پس حتما در صورت مشاهده به پزشکی متخصص و باتجربه مراجعه کنید تا با بررسی‌های درست، درمان مناسبی انتخاب شود.
انواع ریزش مو
ریزش مو میتواند به صورت تدریجی و ناگهانی رخ دهد. برخی هم این وضعیت را به صورت موقت و برخی دیگر به صورت دائمی تجربه می‌کنند. انواع مختلفی از ریزش موی سر وجود دارد که هرکدام از علت‌های متفاوت نشات می‌گیرند که در ادامه توضیحاتی را درخصوص هریک شرح می‌دهیم:
ریزش موی آندروژنیک
این نوع از ریزش مو به دلیل اختلالات ارثی رخ می‌دهد وبرای درمان آن باید از دارو یا روش‌های مختلف جراحی استفاده نمود.
ریزش موی سکه ای
نوعی بیماری است که افراد را با ریزش موهای لکه‌ای روبرو می‌کند. اغلب این اختلال در قسمت ابرو یا ریش نمایان می‌شود و در صورت عدم پیگیری به موهای سر نیز انتقال پیدا می‌کند. در چنین شرایطی مردان خارش‌های شدید یا دردهای موقتی را تجربه می‌کنند.
تلوژن افلوویوم
در این نوع از ریزش مو، فولیکول‌ها بطور همزمان وارد مرحله استراحت می‌شوند. تا اینجا اتفاقی عادی‌ست. اما طاسی و ریزش مو زمانی آغاز می‌شود که موهای قبلی از بین رفته و فولیکول‌ها مرحله بعدی یعنی رشد را آغاز نمی‌کنند. در این مرحله فرد موهای زیادی را از ناحیه سر و شقیقه از دست می‌دهد و در عوض مویی جایگزین نمی‌شود. معمولا این اتفاق به دلیل اختلال در عملکرد تیروئید، جراحی، کمبود برخی ویتامین‌ها و حتی زایمان رخ می‌دهد.
طاسی منطقه ای
طاسی منطقه‌ای در راستای یک عارضه خودایمنی رخ می‌دهد. درواقع سلول‌ها به فولیکول‌های مو حمله کرده و ریزش موی شدید را پدید می آورند. البته ابروها و مژه ها هم درگیر می‌شوند. این نوع ریزش حتی در کودکان هم مشاهده شده و خیلی ناگهانی بروز پیدا می‌کند. در این نوع از ریزش مو هیچگونه دردی به سراغ افراد نمی‌رود و برای درمان حتما باید به متخصصی باتجربه مراجعه نمائید.
کچلی سر
این نوع از انواع ریزش مو را کرم حلقوی پوست سر هم می‌گویند. اختلالی که به واسطه عفونت قارچی سر به وجود می‌آید و اغلب کودکان را با ریزش مو مواجه می‌کند. اولین نشانه‌های آن هم احساس خارش، التهاب، قرمزی و پوسته پوسته شدن سر است. البته اگر نادیده گرفته شود به تاول‌های چرکین و زخم تبدیل خواهد شد. حتما در صورت مشاهده اولین نشانه‌ها به پزشک مراجعه کنید.
علائم ریزش مو
همه‌ی ما در هر شبانه روز به طور متوسط ۵۰ تا ۱۰۰ تار از موهای سرمان را از دست می‌دهیم. موهای ریخته شده در حالت عادی با تارهای موی جدید جایگزین شده و تراکم مو ثابت می‌ماند. در صورتی که تعادل بین رشد و ریزش مو به هم بخورد، یعنی ریزش موها بیشتر شود یا رشد موها توقف یابد، به طور کلی گفته می‌شود که فرد دچار ریزش مو شده است. پس موی همه ما می‌ریزد ولی ریزش مو به شرایطی اطلاق می‌شود که تراکم موها کاهش یابد.
بیشتر اوقات ریزش مو به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد و تا زمانی که تراکم موهای سر تا حد قابل توجهی کم نشود، متوجه آن نمی‌شویم. در جلوگیری از ریزش مو (و تقریباً تمام مشکلات سلامتی) زمان شروع درمان اهمیت زیادی دارد. یعنی هرچه زودتر برای درمان ریزش موی خود اقدام کنید، احتمال موثر بودن درمان بیشتر می‌شود. شایع‌ترین نشانه‌ها و علائمی ریزش مو عبارتند از:
- کنده شدن راحت موها به هنگام کشیدنشان،
- تجمع مقدار زیادی مو در موگیر چاه بعد از استحمام،
- جدا شدن مقدار زیادی مو هنگام بستن یا شانه کردن موها،
- ریختن تعداد زیادی مو بر روی بالشت بعد از خواب شبانه.
در این شرایط مراجعه به پزشک جهت بررسی‌های بیشتر لازم است. چون گاهی ریزش مو نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است.
چرا جلوگیری از ریزش مو مهم است ؟
اول از همه باید بدانید که ریزش مو پدیده‌ی شایعی است و در هر سنی، از نوزادی تا سالمندی ممکن است رخ دهد. بر خلاف تصور بسیاری از افراد، ریزش مو فقط در آقایان اتفاق نمی‌افتد و خانم‌ها نیز از این مشکل در امان نیستند. اهمیت جلوگیری از ریزش مو را می‌توان از دو جنبه بررسی کرد:
- جنبه‌ی زیبایی : در برخی از کشورها، موی سر به عنوان تاج جوانی شناخته می‌شود. موهای پرپشت علاوه بر اینکه نشانه‌ای جوانی و شادابی است، باعث دوچندان شدن زیبایی شما می‌شود. در صورتی که هر مشکلی برای مو به وجود بیاید، مثلا اگر ریزش مو اتفاق بیفتد، زیبای ظاهری بسیاری از افراد هم افت می‌کند.
- جنبه‌ی روحی روانی : به دنبال ریزش مو و تاثیر این مسئله بر زیبایی ظاهری، فردی ممکن است به دلیل خجالت یا ناراحتی از وضع ظاهری خود، از حضور در بسیاری از موقعیت‌های شغلی، تحصیلی، تفریحی یا اجتماعی اجتناب کند. این موضوع در سنین پایین و در جوانان، دارای اهمیت ویژه‌ای است. چرا که این گروه سنی پذیرش کمتری برای این موضوع و اعتماد به نفس آسیب‌پذیرتری دارند. مثلا یک کودک دبستانی که دچار ریزش مو شده باشد، ممکن است تا زمان برطرف شدن این موضوع به مدرسه نرود.
البته ناگفته نماند که برخی با سر طاس شبیه هنرپیشه‌های هالیوودی می‌شوند. آنها از این قاعده مستثنا هستند. ولی بیشتر ما با از دست دادن موهای سر، احساس ناخوشایندی نسبت به ظاهرمان پیدا کرده و اعتماد به نفسمان کاهش می‌یابد. پس جلوگیری از ریزش مو بسیار مهم است.