میزان ارث دختر و پسر
بر اساس قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران، قاعده اصلی در تقسیم ارث میان فرزندان، اختصاص سهمی دو برابر برای پسر نسبت به دختر است. شایعات رایج مبنی بر تغییر یا برابری سهم الارث دختر و پسر در سال ۱۴۰۴ فاقد وجاهت قانونی بوده و تا به امروز هیچ قانون جدیدی در این خصوص به تصویب نرسیده است. این اصل بر مبنای ماده ۹۰۷ قانون مدنی و فقه اسلامی استوار است و در سناریوهای مختلف تقسیم ارث، از جمله در حضور سایر ورثه، اعمال می شود.
آشنایی با مفاهیم پایه ارث در حقوق ایران
برای درک صحیح نحوه تقسیم ارث، لازم است ابتدا با برخی مفاهیم بنیادین در نظام حقوقی ایران آشنا شویم. این مفاهیم شامل تعریف ماترک و شناخت وراث و طبقات ارث هستند که چارچوب اصلی تقسیم اموال متوفی را تشکیل می دهند.
ماترک (ترکه) چیست؟
ماترک یا ترکه به مجموعه ای از اموال، دارایی ها، حقوق مالی، مطالبات و همچنین دیون و تعهدات مالی است که از متوفی به جا می ماند. پس از فوت شخص، تمامی این موارد به ورثه منتقل می شود، اما پیش از تقسیم اموال، دیون و تعهدات مالی متوفی از ماترک کسر و تسویه می گردد. این دیون شامل بدهی های بانکی، مهریه و نفقه معوقه همسر، هزینه های کفن و دفن و سایر تعهدات مالی هستند که بر ذمه متوفی قرار داشته است. تنها پس از پرداخت این موارد، باقی مانده اموال تحت عنوان ترکه خالص، میان ورثه تقسیم می شود.
وراث و طبقات ارث در قانون مدنی
قانون مدنی ایران، وراث را در سه طبقه اصلی دسته بندی کرده است که بر اساس اصل «اقرب فالاقرب» (نزدیک تر، ارث می برد) حق ارث بری پیدا می کنند. این بدان معناست که تا زمانی که حتی یک نفر از وراث طبقه اول زنده باشد، نوبت به وراث طبقه دوم نمی رسد و همین طور برای طبقه سوم.
طبقات سه گانه ارث عبارتند از:
- طبقه اول: شامل پدر، مادر، فرزندان و نوادگان (اولاد اولاد) متوفی.
- طبقه دوم: شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) و خواهر و برادر متوفی و فرزندان آن ها.
- طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله متوفی و فرزندان آن ها.
در کنار این طبقات، همسر متوفی (زوج یا زوجه) در هر حال و در هر طبقه ای از ورثه، سهم ثابت خود را از ترکه می برد و وجود او مانع ارث بری دیگران نمی شود.
نکات مهمی در خصوص محرومیت از ارث نیز وجود دارد. به عنوان مثال، قاتل مورث، از ارث محروم می شود. همچنین، فرزندان نامشروع نیز بر اساس قانون ایران، از پدر و مادر خود ارث نمی برند.
قاعده اصلی تقسیم ارث بین دختر و پسر (ماده ۹۰۷ قانون مدنی)
مهم ترین اصل در تقسیم ارث میان فرزندان، که ریشه در فقه اسلامی دارد و در ماده ۹۰۷ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز تصریح شده است، قاعده ی «سهم پسر دو برابر دختر» است.
اصل «سهم پسر دو برابر دختر»
این قاعده سنگ بنای تقسیم ارث بین فرزندان محسوب می شود. مطابق این اصل، در صورتی که متوفی هم فرزند دختر و هم فرزند پسر داشته باشد، سهم الارث هر پسر، دو برابر سهم الارث هر دختر خواهد بود. این حکم با استناد به مبانی فقهی و قرآنی، از جمله آیه ۱۱ سوره نساء، توجیه شده است که مسئولیت های مالی و اجتماعی پسران را در قبال خانواده پررنگ تر می داند و بر همین اساس، سهم بیشتری برای آن ها در نظر گرفته است.
شایعات برابری ارث و واقعیت حقوقی
در سال های اخیر و به ویژه با نزدیک شدن به سال ۱۴۰۴، شایعاتی مبنی بر تغییر قانون و برابری سهم الارث دختر و پسر در ایران مطرح شده است. لازم به ذکر است که این شایعات هیچ گونه مبنای قانونی ندارند و تا کنون هیچ گونه تغییری در ماده ۹۰۷ قانون مدنی یا سایر مواد مرتبط با تقسیم ارث فرزندان صورت نگرفته است.
برخی طرح ها و پیشنهادها ممکن است در مجلس شورای اسلامی مطرح شده باشند، اما تا زمانی که یک طرح به تصویب نهایی مجلس، تأیید شورای نگهبان و تبدیل شدن به قانون لازم الاجرا نرسد، هیچ گونه اثر حقوقی نخواهد داشت. بنابراین، پاسخ قاطع به این پرسش که «آیا سهم الارث دختر و پسر در سال ۱۴۰۴ مساوی شده است؟» خیر است. قوانین فعلی همچنان بر مبنای اصل «پسر دو برابر دختر» استوار هستند.
بررسی سناریوهای مختلف سهم الارث دختر و پسر
برای روشن شدن نحوه اجرای قاعده «سهم پسر دو برابر دختر»، به بررسی سناریوهای مختلف وراثتی با مثال های عددی دقیق می پردازیم.
تنها وارث، فرزندان متوفی باشند
این ساده ترین حالت تقسیم ارث است که متوفی تنها فرزندان خود را به عنوان وارث بلافصل دارد و وراث دیگری از طبقات بالاتر (مانند پدر و مادر) یا همسر در قید حیات نیستند.
- وجود فقط یک فرزند (دختر یا پسر): در این حالت، تمامی ترکه به آن یک فرزند، بدون در نظر گرفتن جنسیت، می رسد.
- وجود فقط فرزندان دختر (متعدد): اگر متوفی چند دختر داشته باشد و فرزندی پسر در میان آن ها نباشد، تمامی ترکه به تساوی بین دختران تقسیم می شود.
- وجود فقط فرزندان پسر (متعدد): اگر متوفی چند پسر داشته باشد و فرزندی دختر در میان آن ها نباشد، تمامی ترکه به تساوی بین پسران تقسیم می شود.
- وجود فرزندان دختر و پسر (مختلط): در این حالت، اصل «پسر دو برابر دختر» اعمال می شود.
مثال: دارایی خالص متوفی ۶۰۰ میلیون تومان است و او یک دختر و یک پسر دارد. برای تقسیم، سهم پسر معادل ۲ واحد و سهم دختر معادل ۱ واحد در نظر گرفته می شود. مجموع واحدها می شود ۳ واحد (۱+۲). مبلغ هر واحد: ۶۰۰ میلیون / ۳ = ۲۰۰ میلیون تومان. بنابراین، سهم دختر ۲۰۰ میلیون تومان و سهم پسر ۴۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
وجود فرزندان به همراه پدر و/یا مادر متوفی
در صورتی که پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند و فرزندان نیز از ورثه باشند، سهم الارث والدین ثابت و مشخص است و مابقی میان فرزندان تقسیم می شود.
- سهم ثابت پدر و مادر: در این حالت، هر یک از پدر و مادر متوفی، سهمی معادل یک ششم (۱/۶) از کل ترکه را به خود اختصاص می دهند.
- نحوه تقسیم باقی مانده: پس از کسر سهم پدر و مادر (که مجموعاً ۲/۶ یا ۱/۳ ترکه است)، باقی مانده ترکه (۴/۶ یا ۲/۳) میان فرزندان به نسبت «پسر دو برابر دختر» تقسیم می شود.
مثال: دارایی خالص متوفی ۹۰۰ میلیون تومان است. ورثه شامل پدر، مادر، ۱ دختر و ۲ پسر هستند.
سهم پدر: ۱/۶ از ۹۰۰ میلیون = ۱۵۰ میلیون تومان
سهم مادر: ۱/۶ از ۹۰۰ میلیون = ۱۵۰ میلیون تومان
باقی مانده ترکه: ۹۰۰ – (۱۵۰ + ۱۵۰) = ۶۰۰ میلیون تومان
اکنون، ۶۰۰ میلیون تومان بین ۱ دختر و ۲ پسر تقسیم می شود. سهم دختر ۱ واحد، سهم هر پسر ۲ واحد. مجموع واحدها: ۱ (دختر) + ۲ (پسر اول) + ۲ (پسر دوم) = ۵ واحد.
مبلغ هر واحد: ۶۰۰ میلیون / ۵ = ۱۲۰ میلیون تومان.
سهم دختر: ۱ × ۱۲۰ = ۱۲۰ میلیون تومان
سهم هر پسر: ۲ × ۱۲۰ = ۲۴۰ میلیون تومان
وجود فرزندان به همراه همسر متوفی (زوج یا زوجه)
حضور همسر نیز مانند والدین، سهمی ثابت و مشخص از ترکه دارد که پیش از تقسیم میان فرزندان، از کل دارایی کسر می شود.
- سهم ثابت همسر:
- اگر متوفی مرد باشد و فرزند داشته باشد، سهم زوجه یک هشتم (۱/۸) از کل ترکه است.
- اگر متوفی زن باشد و فرزند داشته باشد، سهم زوج یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه است.
- نحوه تقسیم باقی مانده: پس از برداشت سهم همسر، باقی مانده ترکه میان فرزندان به نسبت «پسر دو برابر دختر» تقسیم می شود.
مثال: دارایی خالص متوفی مرد ۸۰۰ میلیون تومان است. ورثه شامل همسر، ۱ دختر و ۱ پسر هستند.
سهم همسر: ۱/۸ از ۸۰۰ میلیون = ۱۰۰ میلیون تومان
باقی مانده ترکه: ۸۰۰ – ۱۰۰ = ۷۰۰ میلیون تومان
این ۷۰۰ میلیون تومان بین ۱ دختر (۱ واحد) و ۱ پسر (۲ واحد) تقسیم می شود. مجموع واحدها: ۳ واحد.
مبلغ هر واحد: ۷۰۰ میلیون / ۳ ≈ ۲۳۳.۳۳ میلیون تومان.
سهم دختر: ۱ × ۲۳۳.۳۳ = ۲۳۳.۳۳ میلیون تومان
سهم پسر: ۲ × ۲۳۳.۳۳ = ۴۶۶.۶۶ میلیون تومان - طرح پیشنهادی تغییر سهم الارث همسر: در برخی مجامع، طرح هایی برای تغییر سهم الارث همسر مطرح شده است، مثلاً کاهش سهم زوجه از ۱/۸ به ۱/۱۴. اما تأکید می شود که این ها صرفاً طرح پیشنهادی بوده و تا کنون هیچ یک به قانون تبدیل نشده و لازم الاجرا نیستند.
وجود فرزندان، همسر و پدر و/یا مادر متوفی
این پیچیده ترین حالت وراثتی است که نیازمند دقت بالا در محاسبه است. ترتیب برداشت سهم الارث در این سناریو به شرح زیر است: ابتدا سهم همسر، سپس سهم والدین و در نهایت سهم فرزندان پرداخت می شود.
ترتیب برداشت سهم الارث:
- همسر: ابتدا سهم ثابت زوج یا زوجه بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند، از کل ترکه برداشت می شود.
- پدر و مادر: پس از کسر سهم همسر، از باقی مانده ترکه، سهم ثابت ۱/۶ برای هر یک از والدین (در صورت حیات) کسر می شود.
- فرزندان: پس از کسر سهم همسر و والدین، مابقی ترکه میان فرزندان به نسبت «پسر دو برابر دختر» تقسیم می گردد.
مثال جامع عددی: دارایی خالص متوفی مرد ۷۲۰ میلیون تومان است. ورثه شامل همسر، پدر، مادر، ۱ دختر و ۱ پسر هستند.
۱. سهم همسر (با وجود فرزند): ۱/۸ از ۷۲۰ میلیون = ۹۰ میلیون تومان.
۲. باقی مانده پس از سهم همسر: ۷۲۰ – ۹۰ = ۶۳۰ میلیون تومان.
۳. سهم پدر: ۱/۶ از ۷۲۰ میلیون = ۱۲۰ میلیون تومان (سهم والدین از کل ترکه است، نه از باقی مانده پس از همسر).
۴. سهم مادر: ۱/۶ از ۷۲۰ میلیون = ۱۲۰ میلیون تومان.
۵. مجموع سهم والدین و همسر: ۹۰ + ۱۲۰ + ۱۲۰ = ۳۳۰ میلیون تومان.
۶. باقی مانده ترکه برای فرزندان: ۷۲۰ – ۳۳۰ = ۳۹۰ میلیون تومان.
۷. تقسیم ۳۹۰ میلیون تومان بین ۱ دختر (۱ واحد) و ۱ پسر (۲ واحد): مجموع ۳ واحد.
مبلغ هر واحد: ۳۹۰ میلیون / ۳ = ۱۳۰ میلیون تومان.
سهم دختر: ۱ × ۱۳۰ = ۱۳۰ میلیون تومان.
سهم پسر: ۲ × ۱۳۰ = ۲۶۰ میلیون تومان.
مجموع کل سهم الارث: ۹۰ (همسر) + ۱۲۰ (پدر) + ۱۲۰ (مادر) + ۱۳۰ (دختر) + ۲۶۰ (پسر) = ۷۲۰ میلیون تومان.
سهم الارث دختر و پسر از مادر متوفی
یکی از سؤالات رایج این است که آیا در تقسیم ارث از مادر، تفاوتی بین سهم دختر و پسر وجود دارد؟ باید تأکید کرد که قواعد تقسیم ارث، صرف نظر از جنسیت متوفی (مرد یا زن)، یکسان است. به این معنا که در هر صورت، سهم پسر دو برابر دختر خواهد بود و متوفی زن یا مرد بودن، تأثیری در این قاعده اصلی ندارد. ماده ۹۰۷ قانون مدنی به وضوح بر این امر دلالت دارد.
سهم الارث نوه ها (اولاد اولاد دختر و پسر)
نوه ها (اولاد اولاد) از وراث طبقه اول هستند، اما ارث بری آن ها تابع قاعده ای به نام «قائم مقامی» است. این بدان معناست که نوه ها تنها در صورتی از متوفی ارث می برند که هیچ یک از فرزندان مستقیم متوفی (پدر یا مادر نوه) در زمان فوت مورث زنده نباشند.
- قاعده قائم مقامی: نوه به قائم مقامی پدر یا مادر خود (که از فرزندان متوفی بوده و فوت کرده است) ارث می برد. سهم نوه دقیقاً معادل سهمی است که پدر یا مادرش می بردند.
- سهم نوه بر اساس سهم پدر یا مادر خود: اگر نوه از طریق فرزند پسر متوفی ارث ببرد، سهم او بر اساس سهم پسری است و اگر از طریق فرزند دختر ارث ببرد، سهم او بر اساس سهم دختری است. این بدان معنی است که در نهایت، نوه پسری (یعنی فرزند پسری که فوت شده) دو برابر نوه دختری (یعنی فرزند دختری که فوت شده) ارث می برد، حتی اگر خود نوه دختر باشد.
- مثال: فرض کنید متوفی دارای دو فرزند، یک پسر و یک دختر بوده که هر دو پیش از او فوت کرده اند. پسر متوفی یک فرزند (نوه پسری) و دختر متوفی نیز یک فرزند (نوه دختری) دارد. در این حالت، نوه پسری، دو برابر نوه دختری از ترکه اجداد خود ارث می برد، زیرا سهم پدرش (پسر متوفی) دو برابر سهم مادرش (دختر متوفی) بوده است.
به عبارت دیگر، در میان خود نوه ها، تفاوتی در سهم ارث بر اساس جنسیت خودشان ایجاد نمی شود، بلکه این تفاوت بر اساس جنسیتی است که از طریق آن به متوفی منتسب می شوند.
راهکارهای قانونی برای تعدیل یا برابری سهم الارث (در زمان حیات)
با وجود ثبات قاعده «پسر دو برابر دختر» در قانون ارث ایران، راه های قانونی برای افرادی که تمایل به تقسیم مساوی تر یا تعدیل سهم الارث فرزندان خود دارند، در زمان حیات متوفی وجود دارد. این راهکارها عمدتاً از طریق وصیت یا انتقال اموال در زمان حیات امکان پذیر است.
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی به معنای بخشش یا انتقال یک سوم از اموال شخص به هر فرد (یا افرادی) است که مورد نظر وصیت کننده باشد، پس از فوت او. این روش، فرصتی قانونی برای تعدیل سهم الارث ایجاد می کند.
- امکان وصیت تا یک سوم اموال: هر شخص می تواند تا یک سوم از مجموع دارایی های خود را پس از فوت، به هر نحوی که مایل است (مثلاً برای برابری سهم دختران) وصیت کند. این بخش از وصیت، بدون نیاز به رضایت ورثه، معتبر و لازم الاجرا است.
- لابدوم تنفیذ وراث برای وصیت مازاد بر ثلث: اگر متوفی وصیت کند که بیش از یک سوم اموالش به فرد یا افرادی خاص تعلق گیرد (مثلاً برای تقسیم مساوی کل ارث)، این وصیت در خصوص مازاد بر یک سوم، تنها در صورتی معتبر است که تمامی وراث آن را تأیید و تنفیذ کنند. در غیر این صورت، مازاد بر یک سوم وصیت، باطل و غیرقابل اجرا خواهد بود.
- مثال عملی: فردی دارای ۹۰۰ میلیون تومان دارایی است و دو فرزند (یک دختر و یک پسر) دارد و می خواهد ارث آن ها برابر باشد. او می تواند وصیت کند که ۳۰۰ میلیون تومان (یک سوم) از اموالش را به دخترش بدهند. پس از فوت، ۳۰۰ میلیون به دختر می رسد. باقی مانده (۶۰۰ میلیون) طبق قانون، بین دختر و پسر به نسبت ۱ به ۲ تقسیم می شود. از ۶۰۰ میلیون، ۲۰۰ میلیون به دختر و ۴۰۰ میلیون به پسر می رسد. در مجموع، سهم دختر (۳۰۰+۲۰۰) ۵۰۰ میلیون و سهم پسر ۴۰۰ میلیون می شود که نزدیک به برابری است یا حتی با برنامه ریزی دقیق می تواند به برابری برسد (با در نظر گرفتن بدهی ها یا سهم دیگر وراث).
صلح عمری یا هبه (بذل و بخشش)
صلح عمری و هبه، راهکارهای دیگری هستند که به افراد اجازه می دهند در زمان حیات خود، اموالشان را به هر میزان و به هر شیوه ای که مایلند، میان فرزندان یا دیگران تقسیم کنند. این روش ها برخلاف وصیت، بلافاصله پس از انجام، قطعی و لازم الاجرا می شوند و نیازی به تأیید ورثه پس از فوت ندارند.
- امکان انتقال اموال در زمان حیات: فرد می تواند در زمان حیات خود، تمام یا بخشی از اموالش را از طریق عقد صلح یا هبه (بذل و بخشش) به صورت رسمی و قانونی به نام فرزندان یا هر شخص دیگری منتقل کند. این انتقال می تواند به صورت مساوی یا هر نسبت دیگری که فرد مایل است، انجام شود.
- مزایای این روش: اصلی ترین مزیت صلح عمری یا هبه، عدم نیاز به تنفیذ وراث است. با انجام این عمل در زمان حیات، اراده متوفی به طور کامل اجرا می شود و ورثه نمی توانند اعتراضی به آن داشته باشند. همچنین، صلح عمری می تواند به گونه ای تنظیم شود که متوفی تا پایان عمر خود از منافع مال صلح شده (مثلاً اجاره ملک) بهره مند شود.
- نکات حقوقی مرتبط: صلح عمری یا هبه، عملی حقوقی و قطعی است که پس از ثبت، معمولاً قابل برگشت نیست. بنابراین، انجام آن نیازمند بررسی دقیق و مشاوره با وکیل متخصص است.
نکات حقوقی تکمیلی و مهم
مسائل مربوط به ارث دارای جزئیات و پیچیدگی های بسیاری است که اطلاع از نکات تکمیلی می تواند به ورثه و افراد در شرف وصیت کمک شایانی کند.
نیاز به گواهی انحصار وراثت
اولین گام قانونی پس از فوت هر شخص، اقدام برای دریافت گواهی انحصار وراثت است. این گواهی سندی رسمی است که تعداد و مشخصات وراث قانونی متوفی را تعیین می کند و سهم الارث هر یک را نیز بر اساس قانون مشخص می نماید. بدون این گواهی، امکان تقسیم رسمی و قانونی ترکه، انتقال اموال به نام ورثه، و یا انجام هرگونه اقدام حقوقی مرتبط با ماترک وجود نخواهد داشت.
مهریه و نفقه معوقه زوجه به عنوان دیون ممتاز
مهریه و نفقه معوقه زوجه (همسر متوفی) جزو دیون ممتاز محسوب می شوند. این بدان معناست که پرداخت آن ها بر هرگونه تقسیم ارث اولویت دارد و باید پیش از تقسیم ترکه میان ورثه، از کل دارایی متوفی پرداخت شود. این حقوق مالی حتی بر وصیت متوفی نیز مقدم هستند.
ارث بردن فرزندان خوانده (تبنی) و تفاوت آن با فرزندان نسبی
بر اساس قوانین جاری ایران، فرزندان خوانده (تبنی) از والدین خوانده خود ارث نمی برند. رابطه فرزندخواندگی، رابطه نسبی محسوب نمی شود و لذا احکام ارثی که بر مبنای نسب است، شامل آن ها نمی گردد. فرزند خوانده تنها از خانواده نسبی خود ارث می برد. البته امکان وصیت تا یک سوم اموال برای فرزند خوانده یا انتقال اموال در زمان حیات از طریق صلح عمری یا هبه برای آن ها وجود دارد.
ارث در صورت عدم وجود فرزند
همانطور که قبلاً اشاره شد، طبقات ارث بر اساس اصل اقرب فالاقرب عمل می کنند. اگر متوفی هیچ فرزندی در قید حیات نداشته باشد، ارث به طبقه دوم و در صورت عدم وجود ورثه در طبقه دوم، به طبقه سوم می رسد. در این شرایط، سهم الارث پدر و مادر (اگر زنده باشند)، خواهر و برادر (در طبقه دوم)، و عمو، عمه، دایی، خاله (در طبقه سوم) بر اساس قواعد مربوط به خود محاسبه و پرداخت می شود. به عنوان مثال، در نبود فرزندان، اگر متوفی پدر و مادر و خواهر و برادر داشته باشد، پدر و مادر هر کدام یک ششم می برند و باقی مانده بین خواهر و برادر تقسیم می شود با همان قاعده سهم پسر دو برابر دختر.
نقش مشاوره حقوقی تخصصی در پرونده های پیچیده ارث
با توجه به پیچیدگی های قوانین ارث، تعدد وراث، وجود دیون و وصایا، و همچنین احتمال بروز اختلافات میان وراث، مراجعه به وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور ارث بسیار ضروری است. یک وکیل مجرب می تواند با تحلیل دقیق وضعیت ماترک و وراث، راهنمایی های لازم را در خصوص نحوه محاسبه، مراحل قانونی انحصار وراثت، و حل و فصل اختلافات ارائه دهد. مشاوره تخصصی می تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی آتی جلوگیری کرده و فرایند تقسیم ارث را به صورت صحیح و قانونی پیش ببرد.
نتیجه گیری
قوانین ارث در جمهوری اسلامی ایران، بر مبنای فقه اسلامی و ماده ۹۰۷ قانون مدنی استوار است که اصلی ترین قاعده آن، یعنی اختصاص سهمی دو برابر برای پسر نسبت به دختر، همچنان پابرجاست. تمامی اخبار و شایعات مربوط به برابری میزان ارث دختر و پسر در سال ۱۴۰۴ یا هر سال دیگری، فاقد هرگونه اعتبار قانونی هستند. این مقاله به تفصیل سناریوهای مختلف تقسیم ارث را با حضور فرزندان، والدین و همسر متوفی بررسی کرد و نشان داد که چگونه این قاعده در هر یک از این حالات اعمال می شود. همچنین، به بررسی ارث بری نوه ها (اولاد اولاد) بر اساس قاعده قائم مقامی پرداختیم و تأکید شد که سهم نوه بر پایه سهم پدر یا مادر فوت شده او تعیین می گردد.
برای افرادی که تمایل به تعدیل یا برابری سهم الارث فرزندان خود دارند، راهکارهای قانونی مانند وصیت تملیکی (تا یک سوم اموال) و یا انتقال اموال در زمان حیات از طریق صلح عمری یا هبه، امکان پذیر است. این روش ها به افراد اجازه می دهند تا بخشی از اراده خود را در تقسیم اموال اعمال کنند، اما نیازمند برنامه ریزی دقیق و آگاهی از جزئیات حقوقی هستند. اهمیت اطلاع از حقوق و تکالیف قانونی در مباحث ارث، برای تمامی افراد، اعم از ورثه و کسانی که قصد تنظیم وصیت نامه دارند، حیاتی است. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های موجود در پرونده های ارث و جلوگیری از بروز اختلافات و مشکلات آتی، توصیه جدی بر مراجعه به وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در این زمینه است تا از صحت و قانونی بودن تمامی اقدامات اطمینان حاصل شود.
سوالات متداول
آیا سهم الارث بین دختر و پسر تغییر کرده است؟
خیر، سهم الارث بین دختر و پسر تغییری نکرده است. بر اساس ماده ۹۰۷ قانون مدنی و فقه اسلامی، سهم پسر همچنان دو برابر سهم دختر است و هیچ قانون جدیدی در این خصوص به تصویب نرسیده است.
اگر متوفی علاوه بر همسر و فرزند زنده، خواهر و برادر هم داشته باشد، به آن ها ارث تعلق می گیرد؟
خیر، بر اساس اصل «اقرب فالاقرب» در طبقات ارث، تا زمانی که ورثه از طبقه اول (همسر و فرزندان) در قید حیات باشند، به ورثه طبقات بعدی (مانند خواهر و برادر که در طبقه دوم هستند) ارثی تعلق نمی گیرد. همسر سهم ثابت خود را برمی دارد و باقی مانده بین فرزندان تقسیم می شود.
آیا با وصیت نامه می توان تمام ارث را به نسبت مساوی بین فرزندان دختر و پسر تقسیم کرد؟
با وصیت نامه تنها می توان تا یک سوم از کل اموال را به صورت دلخواه (مثلاً مساوی) بین فرزندان یا اشخاص دیگر تقسیم کرد. برای دو سوم باقی مانده، قوانین ارث جاری کشور (سهم پسر دو برابر دختر) اعمال خواهد شد، مگر اینکه تمامی ورثه با تقسیم مساوی مازاد بر ثلث نیز موافقت و آن را تنفیذ کنند.