گس در ارز دیجیتال چیست

گس در بلاک چین اتریوم هزینه انجام تراکنش ها و اجرای قراردادهای هوشمند است. این هزینه که با واحد کوچک تری به نام Gwei سنجیده می شود در واقع کسری از ارز دیجیتال اتریوم (ETH) است که برای پردازش هر عملیاتی در شبکه باید پرداخت شود.

پرداخت گس تضمین می کند که منابع محاسباتی شبکه اتریوم به درستی تخصیص داده شوند و از انجام عملیات های بی هدف یا اسپم که می توانند شبکه را کند کنند جلوگیری می نماید. هر عملیاتی از یک انتقال ساده اتریوم گرفته تا اجرای پیچیده ترین قراردادهای هوشمند نیازمند مقدار مشخصی تلاش محاسباتی است که با واحد گس اندازه گیری می شود. این مکانیسم پایداری و امنیت شبکه را در برابر حملات و سوءاستفاده ها حفظ می کند.

گس چیست تعریف

گس در ساده ترین تعریف واحد اندازه گیری میزان کاری است که کامپیوترها (گره ها یا نودهای) شبکه اتریوم برای انجام یک عملیات خاص نیاز دارند. تصور کنید هر عملیات روی بلاک چین اتریوم مانند ارسال اتریوم از یک آدرس به آدرس دیگر یا اجرای کدهای یک قرارداد هوشمند به مقدار مشخصی انرژی یا توان محاسباتی نیاز دارد. گس در واقع همین میزان انرژی یا تلاش محاسباتی را کمّی می کند.

این مفهوم برای جلوگیری از استفاده بی رویه از منابع شبکه ضروری است. اگر اجرای عملیات ها رایگان بود هر کسی می توانست با ارسال تعداد زیادی تراکنش بی معنی یا اجرای قراردادهای ناکارآمد شبکه را مختل کند. بنابراین هر عملیاتی هزینه ای بر اساس میزان گسی که مصرف می کند دارد که باید توسط آغازکننده عملیات پرداخت شود. این هزینه به ماینرها یا اعتبارسنج هایی که عملیات را پردازش و تأیید می کنند تعلق می گیرد و انگیزه ای برای مشارکت در امنیت و عملکرد شبکه فراهم می آورد.

مقدار گس مورد نیاز برای هر عملیات به پیچیدگی آن بستگی دارد. یک انتقال ساده ETH مقدار گس نسبتاً کمی نیاز دارد در حالی که اجرای یک قرارداد هوشمند پیچیده که شامل چندین مرحله محاسباتی و تغییر وضعیت در بلاک چین است به گس بسیار بیشتری احتیاج دارد. این سیستم تضمین می کند که هزینه ها متناسب با بار تحمیلی بر شبکه باشند.

گس هزینه انجام تراکنش و قرارداد

همانطور که اشاره شد گس به طور مستقیم با هزینه انجام عملیات در شبکه اتریوم مرتبط است. هر تراکنش یا اجرای قرارداد هوشمند نیازمند پرداخت هزینه ای است که بر اساس میزان گس مصرفی آن عملیات و قیمت هر واحد گس در زمان انجام عملیات محاسبه می شود. این هزینه کارمزد تراکنش نامیده می شود و به ماینرها (در اتریوم اثبات کار) یا اعتبارسنج ها (در اتریوم اثبات سهام) پرداخت می گردد تا تراکنش را در بلوک جدیدی قرار داده و به بلاک چین اضافه کنند.

در واقع شما مستقیماً گس را پرداخت نمی کنید بلکه هزینه معادل گس مصرفی را با ارز دیجیتال اتریوم (ETH) می پردازید. میزان گس مورد نیاز برای هر نوع عملیات از پیش توسط پروتکل اتریوم مشخص شده است. به عنوان مثال یک انتقال استاندارد ETH مقدار ثابتی گس (معمولاً 21000 واحد) نیاز دارد. اما اجرای قراردادهای هوشمند می تواند مقادیر بسیار متفاوتی گس مصرف کند که این مقدار بستگی به کدهای قرارداد و عملیات خاصی که فراخوانی می شود دارد.

این هزینه کارمزد نقش مهمی در اولویت بندی تراکنش ها دارد. کاربران می توانند با پیشنهاد قیمت بالاتر برای هر واحد گس (Gas Price) ماینرها/اعتبارسنج ها را تشویق کنند تا تراکنش آن ها را زودتر پردازش کنند. در زمان هایی که شبکه شلوغ است و تعداد تراکنش ها زیاد است قیمت گس افزایش می یابد زیرا کاربران برای اینکه تراکنششان سریع تر تأیید شود حاضرند هزینه بیشتری بپردازند. این پویایی بازار به مدیریت ازدحام شبکه کمک می کند.

گس واحدی در پلتفرم اتریوم

گس را باید به عنوان یک واحد انتزاعی در نظر گرفت که صرفاً برای اندازه گیری میزان کار محاسباتی درون پلتفرم اتریوم استفاده می شود. این واحد شبیه به کیلووات ساعت برای اندازه گیری مصرف برق است؛ شما برق را بر اساس کیلووات ساعت مصرفی خود می پردازید اما کیلووات ساعت خود پول نیست بلکه واحدی برای اندازه گیری مصرف انرژی است. به همین ترتیب گس واحد اندازه گیری کار محاسباتی است و هزینه نهایی بر اساس این واحد و قیمت هر واحد گس محاسبه و با اتریوم پرداخت می شود.

این جداسازی واحد کار (گس) از واحد پرداخت (اتریوم) مزیت مهمی دارد. قیمت ارز دیجیتال اتریوم (ETH) نوسان دارد اما میزان گس مورد نیاز برای یک عملیات مشخص (مانند انتقال 21000 واحد گس) ثابت می ماند. این جداسازی به توسعه دهندگان و کاربران اجازه می دهد تا پیچیدگی و هزینه نسبی عملیات ها را مستقل از نوسانات قیمت ETH درک کنند. آن ها می دانند که یک عملیات خاص همیشه مقدار مشخصی گس نیاز دارد هرچند هزینه نهایی به دلار یا هر ارز فیات دیگر که با ETH پرداخت می شود ممکن است متفاوت باشد.

پلتفرم اتریوم از این واحد برای تخصیص منابع و جلوگیری از حملات محروم سازی از سرویس (DoS) استفاده می کند. هر عملیاتی که توسط یک قرارداد هوشمند انجام می شود یا هر داده ای که در حافظه قرارداد ذخیره می شود مقدار مشخصی گس مصرف می کند. ماشین مجازی اتریوم (EVM) قبل از اجرای هر مرحله از کد بررسی می کند که آیا گس کافی برای آن مرحله وجود دارد یا خیر. اگر گس تمام شود اجرای عملیات متوقف شده و تراکنش ناموفق خواهد بود اما کاربر همچنان باید هزینه گس مصرف شده تا آن نقطه را بپردازد.

گس واحد اندازه گیری Gwei

در حالی که گس واحد اندازه گیری کار محاسباتی است قیمت هر واحد گس با واحد دیگری به نام Gwei سنجیده می شود. Gwei خود یکی از واحدهای کوچک تر ارز دیجیتال اتریوم (ETH) است. اتریوم دارای واحدهای کوچک تر متعددی است مشابه اینکه یک دلار به سنت تقسیم می شود. کوچک ترین واحد اتریوم Wei نام دارد.

ارتباط بین این واحدها به شرح زیر است:

1 ETH = 1,000,000,000 Gwei (یک میلیارد Gwei)

1 Gwei = 1,000,000,000 Wei (یک میلیارد Wei)

بنابراین Gwei برابر با 10^-9 اتریوم است. دلیل استفاده از Gwei به جای Wei یا ETH برای بیان قیمت گس این است که قیمت گس معمولاً عدد کوچکی است که بیان آن با Gwei راحت تر از بیان آن با کسری بسیار کوچک از ETH یا عدد بسیار بزرگ با Wei است. مثلاً اگر قیمت گس 50 Gwei باشد این یعنی هر واحد گس 0.000000050 اتریوم هزینه دارد.

هزینه کل یک تراکنش بر اساس فرمول زیر محاسبه می شود:

هزینه کل (بر حسب ETH) = مقدار گس مصرفی × قیمت گس (بر حسب Gwei) × (10^-9 ETH/Gwei)

یا به عبارت ساده تر اگر قیمت گس را بر حسب ETH در نظر بگیریم:

هزینه کل (بر حسب ETH) = مقدار گس مصرفی × قیمت هر واحد گس (بر حسب ETH)

برای مثال اگر یک تراکنش 21000 واحد گس مصرف کند و قیمت گس 50 Gwei باشد هزینه کل برابر است با:

21000 گس × 50 Gwei/گس = 1,050,000 Gwei

برای تبدیل این مقدار به ETH:

1,050,000 Gwei × (10^-9 ETH/Gwei) = 0.00105 ETH

این مبلغ 0.00105 اتریوم کارمزد نهایی است که کاربر باید بپردازد.

گس بخشی از ارز دیجیتال اتریوم

مهم است که تفاوت بین گس به عنوان واحد کار و اتریوم به عنوان واحد پرداخت را درک کنیم. گس به خودی خود یک ارز دیجیتال نیست بلکه صرفاً یک واحد اندازه گیری است که در نهایت به اتریوم تبدیل می شود تا پرداخت صورت گیرد. وقتی گفته می شود که برای انجام یک عملیات نیاز به پرداخت گس دارید منظور این است که باید هزینه ای معادل مقدار گس مصرفی آن عملیات را با ارز دیجیتال اتریوم بپردازید.

این فرآیند شبیه به خرید بنزین برای خودرو است. شما خودرو را بر اساس مسافت طی شده (کیلومتر یا مایل) می رانید اما هزینه بنزین را بر اساس حجم (لیتر یا گالن) و قیمت هر واحد حجم می پردازید. در این تشبیه عملیات روی اتریوم معادل مسافت طی شده است گس معادل مقدار بنزین مصرفی بر حسب لیتر یا گالن است و اتریوم معادل پولی است که برای بنزین پرداخت می کنید.

کاربران در کیف پول های خود موجودی اتریوم دارند و هنگام انجام یک تراکنش بخشی از موجودی اتریوم آن ها به عنوان کارمزد گس کسر می شود. این بخش کسر شده معادل ریالی یا دلاری هزینه گس بر اساس قیمت لحظه ای اتریوم است. بنابراین گس یک دارایی دیجیتال مجزا با نماد معاملاتی خود نیست بلکه صرفاً یک مکانیسم داخلی در شبکه اتریوم برای محاسبه و پرداخت هزینه ها با استفاده از ارز بومی شبکه یعنی ETH است.

اینکه گس بخشی از اتریوم است به این معنی است که تقاضا برای انجام عملیات روی شبکه اتریوم مستقیماً تقاضا برای ارز دیجیتال اتریوم (ETH) را افزایش می دهد زیرا برای انجام هر کاری روی این بلاک چین نیاز به پرداخت کارمزد با ETH وجود دارد. این ارتباط بین فعالیت شبکه و تقاضا برای ETH یکی از عوامل مؤثر بر ارزش این ارز دیجیتال است.

گس ارز دیجیتال جداگانه نیست

تأکید بر این نکته که گس یک ارز دیجیتال جداگانه نیست برای جلوگیری از سردرگمی بسیار حائز اهمیت است. برخی کاربران جدید در فضای بلاک چین ممکن است تصور کنند که گس یک توکن یا کوین مستقل است که می توان آن را در صرافی ها خرید و فروش کرد مشابه اتریوم یا بیت کوین. اما این تصور کاملاً اشتباه است.

گس صرفاً یک واحد داخلی حسابداری در ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. این واحد برای اندازه گیری میزان کار یا سوخت لازم برای اجرای کدها و پردازش داده ها استفاده می شود. شما نمی توانید گس را در کیف پول خود ذخیره کنید یا آن را به آدرس دیگری ارسال نمایید. همچنین هیچ نماد معاملاتی برای گس در صرافی های ارز دیجیتال وجود ندارد.

هنگامی که یک تراکنش را در شبکه اتریوم آغاز می کنید کیف پول شما مقدار گس لازم برای آن عملیات را تخمین می زند و سپس با استفاده از قیمت فعلی گس (Gas Price که بر حسب Gwei بیان می شود) هزینه کل را بر حسب اتریوم محاسبه می کند. این مبلغ اتریوم به عنوان کارمزد از حساب شما کسر شده و به ماینرها یا اعتبارسنج ها پرداخت می شود. بنابراین آنچه شما در واقع پرداخت می کنید اتریوم است نه گس.

این تفاوت بنیادین گس را از توکن های کاربردی (Utility Tokens) نیز متمایز می کند. در برخی پروژه های بلاک چینی توکن های کاربردی برای دسترسی به خدمات یا پرداخت هزینه ها در آن پلتفرم استفاده می شوند و این توکن ها معمولاً قابل خرید و فروش در صرافی ها هستند. اما گس اتریوم اینگونه نیست و فقط یک واحد محاسباتی داخلی است.

لزوم پرداخت گس برای عملیات

پرداخت گس برای تقریباً هر عملیاتی که وضعیت (State) بلاک چین اتریوم را تغییر می دهد الزامی است. این عملیات ها شامل طیف وسیعی از فعالیت ها می شوند که فراتر از صرفاً ارسال اتریوم هستند. دلیل این لزوم این است که هرگونه تغییر در وضعیت بلاک چین نیازمند پردازش توسط گره های شبکه ذخیره سازی اطلاعات جدید و حصول اطمینان از اجماع در سراسر شبکه است و همه این ها مستلزم مصرف منابع محاسباتی است.

برخی از عملیات های رایجی که نیاز به پرداخت گس دارند عبارتند از:

• ارسال اتریوم (ETH): ساده ترین نوع تراکنش که نیاز به 21000 واحد گس دارد.
• استقرار (Deploy) قرارداد هوشمند: نوشتن و انتشار یک قرارداد هوشمند جدید روی بلاک چین. این عملیات معمولاً گس زیادی مصرف می کند زیرا شامل ذخیره حجم قابل توجهی کد و داده روی بلاک چین است.
• تعامل با قرارداد هوشمند: فراخوانی توابع یا متدهای یک قرارداد هوشمند از پیش منتشر شده. میزان گس مصرفی بستگی به پیچیدگی تابع فراخوانی شده دارد. این شامل عملیاتی مانند ارسال توکن های ERC-20 شرکت در یک بازار غیرمتمرکز (DEX) مینت کردن NFT یا استفاده از پروتکل های دیفای (DeFi) است.
• تغییر وضعیت در قرارداد: هرگونه عملیاتی که باعث تغییر در متغیرها یا داده های ذخیره شده درون یک قرارداد هوشمند شود.

توجه داشته باشید که عملیات هایی که صرفاً اطلاعات را از بلاک چین می خوانند و وضعیت آن را تغییر نمی دهند (مانند بررسی موجودی حساب یا خواندن داده های یک قرارداد هوشمند بدون فراخوانی تابع تغییردهنده وضعیت) معمولاً نیازی به پرداخت گس ندارند زیرا این عملیات ها توسط گره های شبکه به صورت محلی و بدون نیاز به اجماع سراسری انجام می شوند.

گس و تراکنش های استاندارد ERC-20

استاندارد ERC-20 مجموعه ای از قوانین فنی است که برای پیاده سازی توکن های قابل تعویض (Fungible Tokens) در بلاک چین اتریوم استفاده می شود. اکثر توکن هایی که روی شبکه اتریوم ایجاد و معامله می شوند (مانند USDT, USDC, DAI, LINK و هزاران توکن دیگر) از این استاندارد پیروی می کنند. یکی از توابع اصلی در استاندارد ERC-20 تابع `transfer` است که برای ارسال توکن از یک آدرس به آدرس دیگر استفاده می شود.

برخلاف ارسال مستقیم اتریوم که یک عملیات بومی در پروتکل اتریوم است ارسال توکن های ERC-20 در واقع یک تعامل با قرارداد هوشمند توکن ERC-20 محسوب می شود. هر توکن ERC-20 یک قرارداد هوشمند جداگانه روی بلاک چین اتریوم دارد که مالکیت و موجودی توکن ها را مدیریت می کند. وقتی شما توکن ERC-20 ارسال می کنید در واقع تابع `transfer` یا `transferFrom` را در قرارداد هوشمند آن توکن فراخوانی می کنید.

این فراخوانی قرارداد هوشمند نیازمند اجرای کد و تغییر وضعیت در بلاک چین است (تغییر موجودی فرستنده و گیرنده در دفتر کل قرارداد هوشمند). به همین دلیل تراکنش های ارسال توکن ERC-20 نیاز به پرداخت گس دارند و معمولاً مقدار گس بیشتری نسبت به یک انتقال ساده ETH مصرف می کنند (اغلب حدود 50000 تا 100000 واحد گس یا بیشتر بسته به جزئیات پیاده سازی قرارداد و وضعیت شبکه).

هزینه گس برای تراکنش های ERC-20 نیز مانند سایر عملیات ها با ضرب مقدار گس مصرفی در قیمت گس (Gas Price بر حسب Gwei) محاسبه و با اتریوم (ETH) پرداخت می شود. این بدان معناست که حتی اگر شما در حال ارسال توکن USDT باشید باید مقداری ETH در کیف پول خود برای پرداخت کارمزد تراکنش داشته باشید.

مفهوم گس فی

گس فی (Gas Fee) یا کارمزد گس به هزینه نهایی اطلاق می شود که کاربر برای انجام یک عملیات در شبکه اتریوم پرداخت می کند. این هزینه بر اساس دو عامل اصلی تعیین می شود: مقدار گس مصرف شده توسط عملیات و قیمت هر واحد گس (Gas Price).

فرمول محاسبه گس فی به صورت زیر است:

گس فی = مقدار گس مصرفی × قیمت گس

مقدار گس مصرفی (Gas Used) همان میزان کار محاسباتی واقعی است که توسط عملیات انجام شده روی شبکه مورد نیاز است. این مقدار برای عملیات های استاندارد مانند انتقال ETH ثابت است (21000 واحد) اما برای تعاملات پیچیده تر با قراردادهای هوشمند می تواند متغیر باشد. کاربران معمولاً هنگام ارسال تراکنش یک حد گس (Gas Limit) تعیین می کنند که حداکثر مقدار گسی است که حاضرند برای آن عملیات بپردازند. اگر عملیات قبل از رسیدن به حد گس تکمیل شود تنها گس مصرف شده واقعی از کاربر دریافت می شود و گس باقی مانده (حد گس منهای گس مصرفی) به او بازگردانده می شود. اما اگر عملیات قبل از رسیدن به حد گس با خطا مواجه شود یا به دلیل پیچیدگی بیش از حد به حد گس برسد تراکنش ناموفق خواهد بود و کل گس مصرف شده تا آن نقطه (که ممکن است برابر با حد گس باشد) از کاربر کسر شده و بازگردانده نمی شود.

قیمت گس (Gas Price) که بر حسب Gwei بیان می شود نرخی است که کاربر حاضر است برای هر واحد گس بپردازد. این قیمت توسط کاربران و بر اساس میزان ازدحام شبکه و سرعت مورد نظر برای تأیید تراکنش تعیین می شود. ماینرها/اعتبارسنج ها تمایل دارند تراکنش هایی با قیمت گس بالاتر را اولویت بندی کنند زیرا برای آن ها سودآورتر است. در زمان های پرکاربرد شبکه قیمت گس افزایش می یابد زیرا کاربران برای رقابت بر سر فضای محدود در بلوک ها قیمت های بالاتری پیشنهاد می دهند. ابزارهای مختلفی مانند Etherscan Gas Tracker وجود دارند که قیمت لحظه ای گس را نمایش می دهند و به کاربران کمک می کنند تا قیمت مناسبی را برای تراکنش خود انتخاب کنند.

با معرفی EIP-1559 در شبکه اتریوم مکانیسم محاسبه گس فی کمی تغییر کرده است. اکنون گس فی شامل یک کارمزد پایه (Base Fee) است که توسط پروتکل تعیین می شود و بر اساس میزان ازدحام شبکه به صورت خودکار تنظیم می شود و یک کارمزد اولویت (Priority Fee یا Tip) که کاربر برای تشویق ماینرها/اعتبارسنج ها به منظور گنجاندن سریع تر تراکنش خود در بلوک آن را تعیین می کند. کارمزد پایه سوزانده می شود (از گردش خارج می شود) و کارمزد اولویت به ماینرها/اعتباسنج ها می رسد. این تغییر با هدف پیش بینی پذیرتر کردن هزینه ها و کاهش نوسانات شدید قیمت گس انجام شد.

گس در اتریوم چیست؟

گس در اتریوم واحد اندازه گیری کار محاسباتی لازم برای اجرای عملیاتی مانند تراکنش ها یا قراردادهای هوشمند است. این واحد برای تخصیص منابع شبکه و جلوگیری از اسپم ضروری است.

گس فی چیست؟

گس فی هزینه نهایی است که با اتریوم (ETH) برای انجام یک عملیات در شبکه اتریوم پرداخت می شود. این هزینه از ضرب مقدار گس مصرفی در قیمت هر واحد گس (بر حسب Gwei) محاسبه می گردد.

واحد اندازه گیری گس چیست؟

گس خود واحد اندازه گیری کار محاسباتی است. قیمت هر واحد گس با واحد کوچک تر اتریوم به نام Gwei سنجیده می شود.

Gwei چیست؟

Gwei یک واحد کوچک تر از اتریوم است که برابر با یک میلیاردم اتریوم (10^-9 ETH) است. این واحد استاندارد برای بیان قیمت هر واحد گس در شبکه اتریوم است.

آیا گس یک ارز دیجیتال جداگانه است؟

خیر گس یک ارز دیجیتال یا توکن جداگانه نیست. بلکه واحدی داخلی در شبکه اتریوم برای محاسبه هزینه عملیات ها است که با ارز بومی شبکه یعنی اتریوم (ETH) پرداخت می شود.