تاریخچه دندانپزشکی در جهان به سه دوره باستان، قرون وسطی و زمان معاصر تقسیم می‌شود. در طول تاریخ تحولات بزرگی در دروش های درمان مشکلات مربوط به دهان و دندان صورت گرفت تا دندانپزشکی به عنوان یک تخصص از علم پزشکی شناخته شد. در ادامه با ما همراه باشید تا گشتی در تاریخ دندانپزشکی قدیم بزنیم.
دندانپزشکی در دوان باستان
شواهد موجود نشان می دهد که دندانپزشکی از 7000 سال قبل از میلاد وجود داشته است. این ادعا بر اساس فسیل اسکلت به دست آمده از پاکستان نشان می‌دهد که دندان‌ها با یک ابزار مانند سنگ سوراخ شده‌اند. اولین توصیف از پوسیدگی دندان در یک متن سومری (Sumer) مربوط به 5000 سال قبل از میلاد ثبت شده است.
در متن سومری آمده است که مهمترین عامل پوسیدگی، کرم دندان است که همین نظریه برای مدت طولانی به طور گسترده بین مردم مختلف پذیرفته شده بود. سپس در سال 1700 نادرست بودن این نظریه ثابت می‌شود و مردم پی می‌برند که چیزی به نام کرم دندان وجود ندارد. در زمان‌های باستانی دندان افراد بوسیله موم عسل پر می‌شد و اولین شواهد پر کردن دندان مربوط به 4500 سال قبل از میلاد مسیح است.
دندانپزشکی در قرون وسطی
در طول قرون وسطی و در تمدن روم، دندانپزشکی ترکیبی از علم، تعصب، خرافات و جادوگری بود. با اینکه آسمان در همه جا یک رنگ بود ولی دندانپزشکی در جوامع مختلف دنیا متفاوت بود. به عنوان مثال، در حالی که دندانپزشکی در اروپا ترکیبی از خرافات و جادوگری بود، در خاورمیانه که در عصر طلایی خود سیر می‌کرد، شخصی به نام ابن سینا این کار را به صورت کاملا علمی انجام می‌داد.
اولین متون باارزش پزشکی در دوره قرون وسطی تولید شدند که در این طومارها برای اولین بار با دید نسبتا علمی به حرفه دندانپزشکی پرداخته شد. Artzney Buchlein اولین و مهمترین کتاب پزشکی است که در قرون وسطی نگارش شده است. در این کتاب کوچک ولی باارزش پزشکی، انواع بیماری‌های مربوط به دندان و همچنین، انواع بیماری‌ها و ناتوانی‌های جسمی جهان بررسی شده است.
این کتاب به زبان آلمانی نوشته شده است اما برخی از بخش‌های این کتاب به زبان لاتین نوشته شده است. کتاب فوق، شامل 13 فصل است که توسط نویسندگان بزرگی در طی سالیان زیاد نگارش شده است. اولین انتشار این کتاب مربوط به سال 1530 میلادی است. کتاب فوق چندان در آن زمان جالب بود که خیلی زود بین مردم و علاقمندان علم پزشکی و دندانپزشکی پخش شد.
آرایشگران اولین دندانپزشکان جهان
به عقیده برخی افراد بعضی از لوازم و کارهای آرایشگری، شبیه به ابزارها و روش‌های درمانی دندانپزشکی است. اکنون که شواهد و مطالعات را با دقت بررسی می‌کنم، این حرف چندان هم بیراه نیست. جالب است بدانید که در گذشته و قرون وسطی، بیشترین اعمال دندانپزشکی را آرایشگران و آهنگران انجام می‌دادند. در واقع، آرایشگران و آهنگران تنها کسانی بودند که ابزارهای فلزی تیز لازم را برای انجام کارهای دندانپزشکی داشتند.
مهارت این دسته از افراد، عمدتاً در انجام کشیدن دندان برای کاهش درد و پاکسازی عفونت دندان محدود بوده است، اما مهارت‌های آنها در طول زمان بهبود می‌یافت. Guy de Chauliac مشهورترین جراح آرایشگر قرن چهاردهم بود. او فردی بود که ابزار پلیکان دندانی را اختراع کرد. پلیکان دندانی ابزاری است که برای انجام کشیدن دندان استفاده می‌شد که نمونه مدرن آن فورسپس (Forceps) یا ریشه کش است.
دندانپزشکی در تاریخ معاصر
قرن هجدهم میلادی بزرگترین تحولات را در علم دندانپزشکی بوجود آورد. در این قرن، دندانپزشکی کاملا از خرافات و جراحی توسط آرایشگران جدا شد. از آن به بعد تنها متخصصان بودند که در رشته دندانپزشکی تحصیل و کار می‌کردند. قرن هجدهم نقطه عطف داستان دندانپزشکی در تاریخ است!
فرانسه یکی از کشورهای پیشرو در عرصه پیشرفت در حوزه دندانپزشکی شد. به گونه‌ای که بنیانگذار دندانپزشکی مدرن شخصی فرانسوی به نام پیر فاشارد (1676-1761) بود. او در سال 1728 کتابی با عنوان Le chirurgien dentist یا رساله جراح دندان در مورد دندان‌ها منتشر کرد. این کتاب اولین توصیف علمی کامل از حرفه دندانپزشکی بود.
فاشارد در کتاب رساله دندانپزشکان، پوسیدگی دندان، علل و پیشگیری از آن و نظریه کرم دندان را کاملا رد کرد. او تشخیص داد که اسیدهای حاصل از قند هستند که به پوسیدگی دندان منجر می شود، نه کرم‌ها!
پیر فاشارد فرانسوی، اولین دندانپزشکی جهان
فاشارد از زوایای مختلف، آسیب شناسی دهان و دندان را مورد بررسی قرار داد. وی تاکید کرد که حفظ دندان‌های شیری تا چه حد ضروری است. پیر فاشارد اولین کسی بود که در مورد اعصاب در دندان نوشت. یکی از مباحث مهم دیگری که فاشارد به آن پرداخت پیوند دندان از فردی به فرد دیگر بود.
همچنین، پیر فاشارد یک سیستم جامع برای مراقبت و درمان دندان ها ارائه کرد که تا همین امروز برخی از نکات آن توسط افراد رعایت می‌شود. فاشارد برای اولین بار پر کردن دندان و استفاده از پروتزهای دندانی را معرفی کرد. دقیقا به همین دلایل پیر عالم را به عنوان پدر علم دندانپزشکی می‌شناسند. تاثیر برجسته فاشارد در دنیای دندانپزشکی مدرن غیرقابل انکار است.
اختراع اولین صندلی دندانپزشکی در جهان
اولین صندلی دندانپزشکی در سال 1790 توسط یک دندانپزشک آمریکایی به نام دکتر Josiah Flagg اختراع شد. او یک ویندزور (صندلی محبوب انگلیسی‌ها) را برای استفاده در تمرین خود اصلاح کرد. این صندلی چوبی ساده توانست به زودی جای خود را در دندانپزشکی‌ها پیدا کند.
آمریکا پیشرو دندانپزشکی در قرن نوزدهم
در سه ماهه اول قرن نوزدهم، ایالات متحده آمریکا به یکی از پیشروترین کشورهای فعال در عرصه دندانپزشکی تبدیل شد و افراد زیادی در این کشور به پیشرفت دندانپزشکی کمک کردند. یکی از افراد موثر، فرد انگلیسی به نام ریچارد کورتلند اسکینر بود که به آمریکا مهاجرت کرد. این مهاجر جوان توانست کتابی با عنوان “رساله ای در مورد دندان های انسان” در سال 1801 در ایالات متحده آمریکا منتشر کند.
این کتاب، جزوه شانزده صفحه‌ای بود که به طور مختصر، ساختار و علت پوسیدگی دندان‌ها را توضیح می‌داد. همچنین، این کتاب پربار، روش‌های سودمند و مؤثر برای درمان کلیه اختلالات مربوط به دندان و لثه را مورد بررسی قرار می‌داد. در کتاب فوق، تمام راهنمایی‌ها برای کشیدن عاقلانه دندان و روش‌های مهم نگهداری و نکات بهداشتی دهان مورد بحث قرار می‌گیرد.
تشکیل اولین انجمن دندانپزشکی جهان در آبشار نیاگارا
در سال 1859 یک کنوانسیون دندانپزشکی برگزار شد که در آن 26 دندانپزشک در آبشار نیاگارا گرد هم آمدند و انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) را تشکیل دادند. انجمن دندانپزشکی ADA اکنون بیش از 1.61 میلیون عضو دارد و ساختمان آن در شیکاگو است.
دندانپزشکی در عصر مدرن
قرن بیستم شاهد پیشرفت‌های مهم بسیاری در عرصه دندانپزشکی بود که به تکامل آن کمک زیادی کرد. در اوایل قرن 20 رادیوگرافی به سرعت به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای مطب‌های دندانپزشکی تبدیل شد و کمک بزرگی به تشخیص هر چه بهتر مشکلات دندان توسط دندانپزشکان کرد.
در سال 1920 اولین کالج دندانپزشکی هند، توسط دندانپزشک دکتر رفیع الدین با نام”کالج دندانپزشکی کلکته” تاسیس شد. در سال 1949 دانشگاه کلکته توسط مراجع علمی جهانی به رسمیت شناخته شد. در همان سال، دکتر رفیع الدین کالج خود را به دولت بنگال غربی اهدا کرد. دولت این کشور نام آن را “کالج و بیمارستان دندانپزشکی کلکته” گذاشت. دکتر رفیع الدین از سال 1920 تا 1950 مدیریت مجموعه کلکته را بر عهده داشت. دانشگاه علوم بهداشت بنگال غربی در سال 1925 انتشار “مجله دندانپزشکی هند” را آغاز کرد.
سخن آخر
دندانپزشکان امروزی دانش و مهارت‌های زیادی برای تشخیص و درمان انواع بیماری‌های مربوط به دهان، لثه و دندان دارند. این هدیه توسط افراد بیشماری که پیش از ما آمدند و کار کردند، به آنها داده شده است.
منبع
مقاله تاریخچه دندانپزشکی در جهان و ایران از سایت دکتر چراغیان