یکی از متریال‌هایی که امروزه برای بالا بردن مقاومت و استحکام بنا مورد استفاده قرار می‌گیرد، است. این ماده از سیمان و آب تشکیل شده و به دلیل چسبندگی بالایی که دارد می تواند در افزایش مقاومت یک سازه تاثیرات خوبی از خود نشان دهد. یکی از موضوعات مهمی که در مورد استفاده از بتن مطرح می‌شود، قالب بندی بتن است. اگر در مورد انتخاب قالب تن و اجرای دقیق و اصولی آن اطلاعی ندارید؟ اگر با انواع قالب‌های مورد استفاده در این مرحله آشنایی ندارید، ادامه این متن را مطالعه کنید؛ در این متن تمام نکات مهم و کلیدی قالب‌بندی ذکر خواهد شد. پس تا انتهای این نوشتار ما را همراهی کنید.
قالب‌بندی بتن چیست؟
قالب‌بندی، یکی از مراحل اجرای اسکت‌هایی است که به صورت بتنی برپا می‌شوند. قالب‌ها در واقع سازه‌هایی هستند که قبل از ریختن بتن، ساخته می‌شوند و محیطی برای شکل‌گیری و سفت شدن بتن فراهم می‌کنند. بتنی که داخل یک سازه به کار برده می‌شود توسط این قالب‌ها شکل نهایی خود را به دست می‌آورد و به همین دلیل نیاز است که از قالب‌هایی که کیفیت بالایی دارند برای این مورد استفاده گردد.
استفاده از قالب‌های با کیفیت می‌توانند کیفیت بتن را نیز حفظ کرده و آن دچار تاثیرات منفی نکند. تجهیزاتی که در قالب‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد از جمله مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر کیفیت قالب‌بندی به شمار می‌روند.
موضوعی که خوب است در مورد قالب‌بندی بدانید آن است که اصولا قالب‌ها در دو نوع دائم و یا موقتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. زمانی که قالب موقت به کار برده می‌شود بعد از اتمام بتن ریزی و سفت شدن بتن، می‌توان قالب را از اطراف بتن برداشت. در قالب‌هایی که به آنها قالب دائم گفته می‌شود، قالب بعد از بتن‌ریزی و سفت شدن در جای خود باقی مانده و از اطراف بتن خارج نخواهد شد.
چرا قالب‌بندی بتن صورت می‌گیرد؟
یکی از مهم‌ترین اهدافی که می‌توان برای قالب‌بندی اشاره کرد، شکل‌دهی و فرم‌دهی به بتن است. در واقع هدف از این امر، شکل دادن به بتن در یک حجم و ابعاد مشخص است و این مورد نیز زیر نظر طرح سازه صورت می‌گیرد. یکی دیگر از اهدافی که می‌توان برای قالب‌بندی عنوان کرد تحمل کردن تنش‌هایی است که به بتن وارد می‌شود. از دیگر اهدافی که این مورد به دنبال دارد می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- برای جلوگیری از کاهش رطوبت بتن به قالب‌بندی نیاز است.
- برای آنکه یک عایق‌بندی مناسب در محل صورت گیرد نیاز است تا قالب‌بندی انجام شود.
- برای جلوگیری از تغییر محل و جابه‌جا شدن میلگردها و بقیه قطعات و اجزایی که در بتن به کار برده می‌شوند انجام قالب‌بندی لازم به نظر می‌رسد.
- معمولا برای آنکه بتن تحت تنش‌های مکانیکی قرار نگیرد لازم است قالب‌بندی انجام شود.
- برای جلوگیری از نشت شیره بتن نیز قالب‌بندی می‌تواند بسیار مفید و کارا ظاهر شود.
انواع سیستم‌های قالب‌بندی به چه شکل است؟
از جمله عوامل مهمی که بر روی انتخاب نوع سیستم قالب‌بندی تاثیرگذار است می‌توان به مواردی مانند مصالح مورد استفاده، منطقه‌ای که قرار است قالب‌بندی اجرا شود و مقدار بودجه‌ای که برای این مورد در نظر گرفته شده است اشاره کرد.
قالب‌ها از نظر ماده‌ای که برای تولید آنها به کار برده شده است به قالب‌های فولادی، آلومینیومی، مصالح بنایی و مواد پلیمری تقسیم‌بندی شده‌اند. هر کدام از این قالب‌ها با توجه به خصوصیاتی که دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به صورت مختصر نکاتی را در مورد انواع قالب‌های مورد استفاده ارائه خواهیم کرد.
قالب‌های پلیمری
یکی از انواع قالب‌هایی که در قالب‌بندی به کار برده می‌شود، قالب‌های پلیمری هستند. از پلاستیک‌های سخت و یا پلاستیک‌های الیافی برای ساخت قالب‌های پلیمری بتن استفاده می‌کنند.
قالب چوبی
یکی از انواع قالب‌هایی که برای قالب‌بندی بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد، قالب چوبی است. اجرای قالب‌بندی با این نوع قالب به زمان زیادی نیاز دارد و به همین دلیل در پروژه‌هایی که وسعت زیادی ندارند به کار برده می‌شود. این نوع قالب در مقایسه با قالب‌های فلزی عمر بالایی نداشته اما در عوض انعطاف‌پذیری بالایی را می‌توان برای آنها تصور کرد. در جاهایی که این خصوصیت مورد نیاز است، قالب چوبی می‌تواند کارا و مفید ظاهر گردد.
برای ساخت این نوع قالب معمولا از چوب درختان سوزنی شکل مانند کاج و یا چوب روسی استفاده می‌کنند. قالب‌هایی موسوم به قالب‌های پلی وود نیز از چند لایه پلاستیک و چوب تشکیل شده‌اند و از آنجایی که یک لایه پلاستیک بر روی چوب کشیده می‌شود می‌توان مقاومت بالایی را از آن در برابر رطوبت انتظار داشت.
قالب‌های با مصالح بنایی
یکی از انواع قالب‌هایی که برای قالب‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد قالب‌هایی هستند که با مصالح بنایی ساخته شده‌اند. این نوع قالب یکی از انواع قالب‌هایی است که به صورت دائم برای بتن‌ریزی به کار برده می‌شود. معمولا این نوع قالب بعد از ریختن بتن از جای خود جدا نخواهد شد.
موضوعی که باید در مورد این نوع قالب متذکر شد آن است که جذب آب بتن توسط این قالب‌ها باعث کاهش کیفیت بتن می‌شود. اگر در ساخت قالب‌هایی که از آجر ساخته شده‌اند تمام سطح قالب با نایلون و یا پلاستیک پوشانده شود آب موجود در بتن توسط آجر جذب نشده و کیفیت بتن تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت.در بوتیوب یکی دیگر از انواع قالب‌هایی که برای قالب‌بندی بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد، قالب‌های فلزی و یا فولادی هستند. در برخی پروژه‌های بزرگ عمرانی برای آنکه بتوان از یک قالب چندین مرتبه استفاده کرد، به کارگیری قالب‌های مدولار می‌تواند صرفه‌جویی اقتصادی قابل ملاحظه‌‌ای داشته باشند.
از دیگر مزیت‌های این نوع قالب می‌توان به بالا بودن عمر، بالا بودن سرعت اجرا، ایجاد سطح صاف و مقاومت در برابر آتش‌سوری اشاره داشت. ورق‌های فولادی برای تولید قالب‌های فلزی به کار برده شده و هر چه کیفیت ورق مورد استفاده بالاتر باشد، کیفیت قالب نیز بالاتر خواهد بود.
در مورد قالب‌بندی باید به چه نکاتی توجه داشت؟
- قبل از آنکه قالب‌ها نصب شوند باید موادی که به آنها مواد رهاساز گفته می‌شود را بر روی آنها مالید. از جمله این مواد رهاساز می‌توان به روغن سوخته تولید شده در تعویض روغنی‌ها و یا گازوئیل اشاره داشت. البته معمولا توصیه می‌شود از این مواد استفاده نگردد. این مواد باید به گونه‌ای بر روی قالب مالیده شوند که به هیچ عنوان آرماتورها آلوده نشده و یک لایه یکنواخت و نازک بر روی سطح قالب ایجاد گردد.
- بعد از آنکه قالب‌ها تحت عملیات روغن‌کاری قرار گرفتند باید در جای خود قرار داده شده و با پین و گوه به هم متصل شوند. قطعاتی که بر روی قالب قرار داده می‌شوند باید به گونه‌ای باشند که شیره بتن را به هدر ندهند.
- یکی دیگر از نکات مهم در بتن‌ریزی، شاقول بودن قالب‌ها قبل از ریختن بتن و بعد از ریختن آن است. معمولا برای کنترل این موضوع از پشت‌بندها استفاده می‌کنند. پشت‌بندها کمک خوبی برای جلوگیری از کج‌شدن قالب‌ها به شمار می‌روند.
- قالب‌هایی که برای اجرای ستون به کار برده می‌شوند به صورت مربع و یا مستطیل و در عرض‌های 10 تا 50 سانتی‌متر و طول‌های 1، 1.5 و2 متر موجود می‌باشند.
- قالب‌هایی که در کنج به کار برده می‌شوند نیز در ابعاد و اندازه‌هایی مانند 5*5، 5*10 و 10*10 سانتی‌متر موجود بوده و مورد استفاده قرار می‌کنند.
- موضوع مهمی که باید به هنگام قالب‌برداری مورد توجه قرار گیرد آن است که بتن باید بتواند تنش‌های موثر را به خوبی تحمل کند تا در زمانی که قالب برداشته می‌شود، تغییر شکلی که در بتن اتفاق می‌افتد از تغییر شکلی که قبلا پیش‌بینی شده است، بیشتر نباشد.
- زمانی که قالب‌ها برداشته می‌شوند نباید نیرو و ضربه‌ای که برای برداشتن قالب‌ها وارد می‌آید قطعات و اعضای بتن را تحت تاثیر بارهای ناگهانی قرار دهد. در موقع برداشتن قالب، بتن نباید صدمه ببیند و این موضوع مهمی است که باید در این رابطه به آن توجه گردد.
- زمانی که قرار است پایه‌های اطمینان برداشته باشد هیچ اعمال ضربه و یا فشاری نباید صورت گیرد و این برداشتن فشار باید آرام آرام و کاملا به تدریج صورت پذیرد.
- برداشتن بار از روی پایه‌های اطمینان نیز باید به نحوی انجام شود که بتوان در هر لحظه، از انجام باربرداری از روی پایه‌ها ممانعت به عمل آورد.
موضوعی که در این متن در مورد آن با شما صحبت کردیم، قالب‌بندی و برخی نکات مهم در این موضوع بود. قالب‌هایی که برای قالب‌بندی به کار برده می‌شوند انواع و اقسام متفاوت دارند که از میان آنها می‌توان به قالب‌های چوبی، پلیمری، فلزی اشاره کرد. قالب‌های چوبی انعطاف‌پذیری بالایی دارند اما اگر دوام و عمر آنها با قالب‌های فلزی مورد مقایسه قرار گیرد مشخص می‌شود که قالب چوبی از نظر عمر از قالب فلزی ضعیف‌تر عمل می‌کند.
فیلم آموزش قالب بندی بتن
فیلم زیر را مشاهده کرده تا با نکات حرفه‌ای قالب بندی فلزی بتن آشنا شوید.
قالب چیست و چه کاربردی دارد؟
قالب سازه ای است که برای بتن ریزی به صورت موقت یا گاهی دائم مورد استفاده قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی قالب تحمل بارهای ناشی از بتن و اجرای آن تا زمانی است که خود بتن بتواند بارهای وارده از جمله وزنش را تحمل کند.
قالب باید به اندازه کافی مقاومت داشته باشد تا نیروهای ناشی از لرزاندن (ویبره کردن) بتن را، که به وسیله وارد می‌شود، تحمل کند و بدون آسیب رساندن به بتن از آن جدا شود. سیستم قالب بندی شامل قالب، پشت بندها، وادارها، داربست، قطعات اتصال و مانند این‌ها است که در ادامه ذکر خواهیم کرد. قالب باید بتواند بتن را در محدوده رواداری‌ها نگه دارد، بارهای وارده را تا زمان سخت شدن بتن و کسب مقاومت کافی تحمل کند و به سطح بتن نمای دلخواه بدهد.
