نوشتن تاریخ روی چک

نوشتن تاریخ روی چک امری حیاتی است که می تواند سرنوشت حقوقی و مالی یک معامله را تعیین کند. تاریخ چک، نه تنها زمان سررسید پرداخت را مشخص می کند، بلکه بر مهلت های قانونی وصول، طرح دعوا و اعتبار کلی سند نیز تأثیرگذار است. رعایت دقیق فرمت و نکات حقوقی مربوط به درج تاریخ، از بروز ابهامات، اختلافات و مشکلات بانکی و قضایی جلوگیری کرده و اعتماد طرفین معامله را افزایش می دهد. با ظهور چک های صیادی و الزامات سامانه یکپارچه صیاد، دقت در ثبت تاریخ اهمیتی دوچندان یافته است.

مبانی تاریخ نویسی روی چک و اهمیت آن

تاریخ درج شده روی چک، بیش از یک عدد ساده است؛ سندی حقوقی و مالی محسوب می شود که چهارچوب زمانی وصول و اجرای تعهد را مشخص می کند. این تاریخ، نقطه آغاز محاسبه مهلت های قانونی برای ارائه چک به بانک، طرح دعوای حقوقی یا کیفری و همچنین اعمال مقررات مرتبط با چک های مدت دار است. هرگونه سهل انگاری یا اشتباه در نگارش تاریخ می تواند پیامدهای ناخواسته ای برای صادرکننده و دریافت کننده به همراه داشته باشد.

نقش تاریخ در تعیین سررسید و مهلت های قانونی ارائه چک

تاریخ مندرج در چک، در وهله اول، زمان سررسید پرداخت آن را مشخص می کند. چک اصالتاً سندی عندالمطالبه است، به این معنی که به محض ارائه به بانک باید وجه آن پرداخت شود. با این حال، در رویه جاری معاملات، چک های مدت دار (با تاریخ آینده) بسیار رایج هستند. این تاریخ، برای دارنده چک تعیین کننده زمانی است که می تواند برای وصول وجه به بانک مراجعه کند. علاوه بر این، تاریخ چک مبنای محاسبه مهلت های قانونی مهمی است:

• مهلت ارائه به بانک: بر اساس قانون، دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور (یا انقضای مهلت ارائه در مورد چک های صادره در ایران که در خارج از کشور پرداخت می شوند)، آن را به بانک محال علیه ارائه کند. عدم رعایت این مهلت، ممکن است برخی امتیازات حقوقی مانند حق مراجعه به ظهرنویسان را از بین ببرد.
• مهلت طرح دعوای کیفری: برای تعقیب کیفری صادرکننده چک بلامحل، دارنده باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک (در مورد چک های برگشتی که در ایران صادر شده اند) و شش ماه از تاریخ عدم پرداخت (در مورد چک های صادره در خارج از کشور)، شکایت خود را مطرح کند.
• مهلت طرح دعوای حقوقی: برای طرح دعوای حقوقی علیه صادرکننده چک و ظهرنویسان، مهلت های خاصی در قانون تجارت پیش بینی شده که با تاریخ چک ارتباط مستقیم دارد.

تفاوت های تاریخ نویسی در چک های قدیمی و چک صیادی

با ورود چک های صیادی (بنفش رنگ) از سال ۱۴۰۰، تغییرات بنیادینی در فرآیند صدور و مبادلات چک ایجاد شده است. در چک های قدیمی، صرفاً درج تاریخ روی برگه چک کفایت می کرد و صحت آن تنها از طریق مطابقت دست خط بررسی می شد. اما در چک های صیادی، علاوه بر درج تاریخ به صورت دستی روی برگه، ثبت الکترونیکی تاریخ در سامانه صیاد نیز الزامی است. این دو تاریخ باید کاملاً با یکدیگر مطابقت داشته باشند. هرگونه مغایرت بین تاریخ روی برگه و تاریخ ثبت شده در سامانه صیاد، منجر به عدم امکان پرداخت چک توسط بانک خواهد شد و می تواند مشکلات حقوقی فراوانی را ایجاد کند. این تمایز، بر اهمیت دقت مضاعف در نوشتن و ثبت تاریخ روی چک های جدید تأکید می کند.

الزامی بودن یکسان نویسی تاریخ به عدد و حروف

یکی از اصول اساسی در نگارش چک، اعم از قدیمی و صیادی، نوشتن مبلغ و تاریخ هم به عدد و هم به حروف است. این الزام به منظور شفافیت بیشتر و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده یا جعل احتمالی وضع شده است. تکرار تاریخ به دو فرمت عددی و حروفی، به وضوح سند می افزاید و ابهامات ناشی از بدخطی، تغییر اعداد یا تفسیرهای مختلف را به حداقل می رساند. اگرچه در صورت مغایرت بین تاریخ عددی و حروفی، قانون صراحتاً تاریخ حروفی را معتبر می داند، اما رعایت تطابق کامل برای جلوگیری از اختلافات و نیاز به مراجعات قضایی ضروری است. این رویکرد، ضریب اطمینان در معاملات با چک را به شکل چشمگیری افزایش می دهد و از بروز دعاوی حقوقی پیشگیرانه عمل می کند.

راهنمای گام به گام نوشتن صحیح تاریخ روی چک

نوشتن صحیح تاریخ روی چک نیازمند دقت و آگاهی از فرمت های استاندارد و نکات تکمیلی است. این فرآیند به دو بخش اصلی نوشتن تاریخ به عدد و نوشتن تاریخ به حروف تقسیم می شود که در ادامه به تفصیل هر یک پرداخته شده است.

نوشتن تاریخ به عدد

برای نوشتن تاریخ به عدد، فرمت های متعددی در ایران رایج است، اما بهتر است از قالبی استفاده شود که رایج تر و کمتر مستعد خطا باشد. فرمت استاندارد و بانکی در ایران به صورت (روز/ماه/سال) یا (سال/ماه/روز) است که در آن روز، ماه و سال با خط مورب یا خط تیره از یکدیگر جدا می شوند.

مثال های دقیق:

• ۱۴۰۳/۰۴/۰۷ (سال/ماه/روز)
• ۱۴۰۳/۴/۷ (سال/ماه/روز با ماه تک رقمی)
• ۷/۴/۱۴۰۳ (روز/ماه/سال)

نکات تکمیلی و برتر برای نوشتن تاریخ عددی:

• لزوم استفاده از ارقام فارسی: تمامی ارقام باید به صورت فارسی نوشته شوند. استفاده از ارقام لاتین (انگلیسی) در تاریخ چک می تواند منجر به عدم پذیرش آن توسط بانک شود.
• اهمیت حفظ فاصله مناسب: خطوط مورب یا خط تیره بین روز، ماه و سال باید با فاصله مناسبی از اعداد قرار گیرند. این کار از ادغام شدن اعداد و خوانده شدن آن ها به صورت یک عدد واحد جلوگیری می کند. برای مثال، نوشتن ۱۴۰۳۰۴۰۷ به جای ۱۴۰۳/۰۴/۰۷ کاملاً اشتباه است.
• تأکید بر عدم خط خوردگی یا اصلاح: هرگونه خط خوردگی، اصلاح یا دستکاری در تاریخ عددی، اعتبار چک را به شدت زیر سوال می برد و می تواند آن را باطل کند. در صورت بروز اشتباه، بهترین راهکار صدور چک جدید و ابطال چک قبلی است.
• تکمیل جای خالی: پس از نوشتن تاریخ، بهتر است اطراف آن را با یک خط ممتد یا علامت ضربدر (×) پر کنید تا امکان افزودن عدد یا دستکاری تاریخ از بین برود.

نوشتن تاریخ به حروف

نوشتن تاریخ به حروف به همان اندازه تاریخ عددی اهمیت دارد و برای جلوگیری از ابهام و سوءاستفاده ضروری است. فرمت استاندارد برای نوشتن تاریخ به حروف معمولاً به صورت روز ماه سال است.

مثال های دقیق:

• هفتم مهر ماه یک هزار و چهارصد و سه
• هفت مهرماه هزار و چهارصد و سه
• سیزدهم شهریور ماه هزار و چهارصد و دو

نکات تکمیلی و برتر برای نوشتن تاریخ به حروف:

• عدم مجاز بودن استفاده از عدد برای ماه: در بخش حروفی تاریخ، نام ماه باید به صورت کامل و با حروف نوشته شود. استفاده از عدد برای ماه، مثلاً هفت چهار هزار و چهارصد و سه کاملاً اشتباه و غیرقابل قبول است و اعتبار تاریخ را مخدوش می کند.
• تأکید بر عدم ابهام و کامل نویسی: عبارات باید کامل و بدون ابهام باشند. برای مثال، نوشتن یک هزار و چهارصد و سه به جای صرفاً هزار و چهارصد و سه می تواند وضوح بیشتری ایجاد کند، هرچند هزار و چهارصد و سه نیز صحیح است. هرچه نوشتار کامل تر و خواناتر باشد، امکان سوءتفاهم کمتر خواهد بود.
• اهمیت تطابق کامل با تاریخ عددی: مهم ترین نکته، تطابق ۱۰۰ درصدی تاریخ حروفی با تاریخ عددی است. هرگونه مغایرت، حتی جزئی، می تواند چک را با مشکل مواجه کند و در صورت مراجعه به بانک، از پرداخت وجه امتناع شود.
• استفاده از خودکار مناسب: از یک خودکار با جوهر ثابت و رنگی واحد (معمولاً آبی یا مشکی) استفاده کنید تا یکدستی نوشتار حفظ شود.

همخوانی تاریخ در سامانه صیاد

در نظام جدید چک صیادی، فرآیند ثبت تاریخ تنها به نگارش روی برگه محدود نمی شود. برای اعتبار بخشیدن به چک، صادرکننده باید اطلاعات چک از جمله تاریخ آن را در سامانه یکپارچه صیاد نیز ثبت کند. این سامانه تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد و کلیه مراحل صدور، انتقال و نقد کردن چک های بنفش از طریق آن مدیریت می شود.

فرآیند ثبت تاریخ در سامانه صیاد به این صورت است که صادرکننده چک پس از تکمیل اطلاعات روی برگه، تاریخ مورد نظر را دقیقاً مطابق با آنچه روی چک نوشته است، در اپلیکیشن های پرداخت یا درگاه های اینترنتی بانک خود وارد می کند. سپس این اطلاعات برای تأیید به گیرنده چک ارسال می شود.

لزوم تطابق دقیق تاریخ ثبت شده در سامانه با تاریخ روی برگه چک:
تأکید بر این نکته ضروری است که تاریخ ثبت شده در سامانه صیاد باید دقیقاً با تاریخ نوشته شده به عدد و حروف روی برگه چک مطابقت داشته باشد. حتی یک رقم اختلاف یا عدم تطابق جزئی در فرمت (مثلاً استفاده از ۱۴۰۳/۴/۷ روی چک و ۱۴۰۳/۰۴/۰۷ در سامانه) می تواند منجر به بروز مشکل شود.

عواقب و مشکلات عدم تطابق:
عدم تطابق تاریخ روی چک با تاریخ ثبت شده در سامانه صیاد عواقب جدی دارد. در صورت بروز چنین مغایرتی:

• عدم پرداخت بانک: بانک ها موظف هستند از پرداخت وجه چکی که اطلاعات آن با سامانه صیاد همخوانی ندارد، خودداری کنند. این امر به معنای برگشت خوردن چک و بروز مشکلات برای دارنده خواهد بود.
• نیاز به اصلاح: برای رفع این مشکل، صادرکننده باید اقدام به اصلاح تاریخ در سامانه صیاد کند، که این فرآیند ممکن است زمان بر و نیازمند هماهنگی مجدد با گیرنده باشد. در برخی موارد، حتی ممکن است نیاز به صدور یک چک جدید باشد.

این الزامات، اهمیت دقت فراوان در هنگام نوشتن و ثبت تاریخ روی چک های صیادی را بیش از پیش نمایان می سازد و نقش آموزش و آگاهی را در این زمینه پررنگ تر می کند.

اشتباهات رایج و نکات کلیدی برای صادرکنندگان و دریافت کنندگان

نوشتن تاریخ روی چک، علی رغم ظاهر ساده، می تواند مستعد اشتباهات متعددی باشد که هر یک دارای پیامدهای حقوقی و بانکی خاص خود هستند. آگاهی از این اشتباهات رایج و نکات کلیدی، برای هر دو طرف صادرکننده و دریافت کننده چک ضروری است.

مغایرت تاریخ عددی و حروفی

یکی از متداول ترین اشتباهات، عدم تطابق تاریخ نوشته شده به عدد با تاریخ نوشته شده به حروف روی چک است. این مغایرت به خصوص در شرایط عجله یا عدم دقت کافی رخ می دهد و می تواند دردسرهای زیادی ایجاد کند.

کدام تاریخ معتبر است؟
در صورت بروز مغایرت بین تاریخ عددی و حروفی، تاریخی که به حروف نوشته شده است، معتبر خواهد بود. این اصل در ماده ۲۲۵ قانون تجارت، که در مورد برات وضع شده اما به چک نیز تعمیم داده می شود، صریحاً قید شده است.

نکته برتر: ماده ۲۲۵ قانون تجارت مقرر می دارد: تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته می شود. اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آن ها اختلاف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و بین آن ها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر است. تفسیر قضایی این ماده نشان می دهد که در صورت اختلاف بین عدد و حروف در مبلغ یا تاریخ، همواره بخش حروفی ارجحیت دارد، زیرا تغییر آن دشوارتر و قصد صادرکننده را بهتر بیان می کند.

تبعات حقوقی و بانکی این مغایرت:
بانک ها در مواجهه با چک هایی که تاریخ عددی و حروفی آن ها مغایرت دارد، معمولاً از پرداخت وجه امتناع می کنند. این امتناع نه تنها منجر به برگشت خوردن چک می شود، بلکه دارنده را مجبور به طی فرآیندهای حقوقی پیچیده تری می کند. برای وصول چنین چکی، دارنده باید به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه دلایل و مستندات، معتبر بودن تاریخ حروفی را اثبات کند که این امر مستلزم صرف زمان و هزینه خواهد بود.

چک های مدت دار (پست دیت) و تاریخ آینده

چک های مدت دار، یعنی چک هایی که تاریخ سررسید آن ها در آینده است، بخش جدایی ناپذیری از معاملات مالی در ایران هستند. نحوه صحیح نوشتن تاریخ آینده روی چک بسیار مهم است تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

نحوه صحیح نوشتن تاریخ آینده روی چک:
تاریخ آینده باید دقیقاً همانند تاریخ جاری، هم به عدد و هم به حروف، با فرمت صحیح و بدون هیچگونه ابهام یا خط خوردگی روی چک درج شود. اطمینان از تطابق این تاریخ با آنچه در سامانه صیاد (در مورد چک های بنفش) ثبت می شود، حیاتی است.

وضعیت حقوقی چک مدت دار و تفاوت آن با چک وعده دار:
چک های مدت دار، از نظر قانون، معتبر و قابل وصول هستند، اما تفاوت اساسی با چک وعده دار دارند. چک وعده دار، چکی است که در متن آن به صراحت قید شود که وعده دار است یا به نحوی مشروط به آینده شود. صدور چک وعده دار، به دلیل مغایرت با ماهیت عندالمطالبه بودن چک، ممنوع است و پیامدهای خاص خود را دارد. اما صرف درج تاریخ آینده روی چک، آن را به چک وعده دار تبدیل نمی کند و این نوع چک در تاریخ سررسید خود قابل وصول است.

آیا چک مدت دار قبل از تاریخ سررسید قابل وصول است؟
از نظر قانونی، چک اصالتاً عندالمطالبه است، به این معنی که حتی اگر تاریخ آن در آینده باشد، دارنده می تواند آن را قبل از تاریخ سررسید به بانک ارائه کند. با این حال، در عمل، بانک ها معمولاً وجه چک های با تاریخ آینده را قبل از رسیدن تاریخ سررسید پرداخت نمی کنند و آن را نگهداری کرده تا در تاریخ مقرر قابل وصول باشد. همچنین، در صورت برگشت خوردن چنین چکی قبل از سررسید، تنها امکان پیگیری حقوقی و نه کیفری وجود دارد. پیگیری کیفری چک بلامحل تنها پس از فرا رسیدن تاریخ سررسید و عدم پرداخت وجه مقدور است.

نکته برتر: تفکیک روشن بین چک مدت دار (صرفاً با تاریخ آینده) و چک وعده دار (که در متن چک قید وعده دار شده باشد) از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است. چک مدت دار تنها از نظر زمان وصول با چک عادی تفاوت دارد، اما چک وعده دار می تواند اعتبار حقوقی کمتری داشته باشد و پیگیری آن دشوارتر باشد، زیرا قید وعده دار ماهیت چک را تغییر می دهد و آن را از اسناد تجاری خارج می کند.

خط خوردگی، دستکاری و اصلاح تاریخ

یکی از مهم ترین قوانینی که در مورد چک باید رعایت شود، عدم هرگونه خط خوردگی یا دستکاری در اطلاعات آن، به ویژه در بخش تاریخ است. بانک ها و مراجع قضایی نسبت به هرگونه علائم اصلاح یا تغییر در چک حساسیت بسیار بالایی دارند.

• غیرمجاز بودن هرگونه خط خوردگی یا اصلاح در بخش تاریخ: حتی یک خط خوردگی کوچک در تاریخ، می تواند چک را از اعتبار ساقط کند. بانک ها معمولاً از پرداخت چک های مخدوش خودداری می کنند و آن را جعلی یا مشکوک به جعل تلقی می نمایند. این امر نه تنها برای دریافت کننده مشکل ساز است، بلکه صادرکننده را نیز در معرض اتهامات احتمالی قرار می دهد.
• راهکار صحیح در صورت اشتباه در نگارش: در صورت بروز هرگونه اشتباه در نوشتن تاریخ یا هر بخش دیگری از چک، تنها راهکار صحیح و قانونی، ابطال چک اشتباه و صدور یک چک جدید است. هرگز تلاش نکنید که تاریخ را اصلاح کنید یا روی آن را با لاک غلط گیر بپوشانید.
• تبعات حقوقی دستکاری تاریخ: دستکاری تاریخ روی چک، عملی مجرمانه محسوب می شود و می تواند مشمول جرم جعل قرار گیرد. پیگیری کیفری جعل، مجازات های سنگینی برای مرتکب در پی دارد و حتی اگر صادرکننده خود تاریخ را دستکاری کرده باشد، باز هم تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت.

سایر اشتباهات متداول

علاوه بر موارد فوق، اشتباهات دیگری نیز در نگارش تاریخ چک رایج هستند که باید به آن ها توجه کرد:

• اشتباه در سال: به خصوص در اوایل سال جدید، افراد ممکن است به اشتباه سال گذشته را روی چک درج کنند. این خطا می تواند منجر به تأخیر در وصول یا حتی نیاز به صدور مجدد چک شود.
• استفاده از خودکار نامناسب یا تغییر خودکار حین نوشتن تاریخ: استفاده از خودکاری با جوهر کمرنگ، نامرغوب یا تغییر خودکار در حین نوشتن تاریخ، می تواند باعث ناخوانا شدن یا ایجاد شبهه در صحت آن شود. توصیه می شود همواره از یک خودکار با کیفیت و با جوهر آبی یا مشکی ثابت استفاده شود و کل اطلاعات چک با یک خودکار واحد نوشته شود.
• عدم پوشاندن تاریخ با چسب شیشه ای برای جلوگیری از جعل: پس از تکمیل تاریخ و سایر اطلاعات مهم چک، پوشاندن این قسمت ها با یک نوار چسب شیشه ای شفاف، می تواند از امکان دستکاری و جعل احتمالی جلوگیری کند.
• نوشتن تاریخ به صورت مبهم یا ناخوانا: تاریخ باید با خطی خوانا، واضح و بدون هرگونه ابهام نوشته شود. بدخطی یا ناخوانا بودن می تواند منجر به تفسیرهای متفاوت و مشکلات در زمان وصول شود.

چک بدون تاریخ

صدور یا دریافت چک بدون درج تاریخ، یکی دیگر از مواردی است که می تواند پرسش ها و ابهامات حقوقی فراوانی ایجاد کند.

• آیا چک بدون تاریخ معتبر است؟
  از نظر قانونی، چک بدون تاریخ در حکم چک عندالمطالبه است. به این معنا که به محض ارائه به بانک، قابل پرداخت تلقی می شود و دارنده می تواند هر زمان که بخواهد، تاریخ را روی آن درج کرده و برای وصول اقدام کند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود (مثلاً صادرکننده بتواند ثابت کند که قرار بوده تاریخ مشخصی روی آن درج شود که این اتفاق نیفتاده است).
• پیامدهای صدور یا دریافت چک بدون تاریخ:
  • برای صادرکننده: صدور چک بدون تاریخ، ریسک بسیار بالایی دارد؛ زیرا دارنده می تواند هر تاریخی را روی آن درج کند و در صورت عدم موجودی، صادرکننده با مشکلات حقوقی و کیفری مواجه شود. این کار به معنای از بین رفتن کنترل صادرکننده بر زمان وصول چک است.
  • برای دریافت کننده: دریافت چک بدون تاریخ نیز با ریسک هایی همراه است. اگرچه امکان تکمیل تاریخ توسط دارنده وجود دارد، اما ممکن است صادرکننده در آینده مدعی شود که تاریخ مشخصی مورد توافق بوده است. همچنین، در صورتی که چک بدون تاریخ برای تضمین یا امانت صادر شده باشد، ممکن است سوءاستفاده هایی رخ دهد که اثبات قصد اصلی طرفین را دشوار می کند.

  به همین دلیل، همواره توصیه می شود که از صدور یا پذیرش چک بدون تاریخ خودداری شود و تاریخ دقیق و توافق شده روی چک درج گردد.

مسائل حقوقی عمیق تر مرتبط با تاریخ چک

فراتر از جنبه های عملی نگارش تاریخ، این جزء کوچک دارای ابعاد حقوقی عمیق تری است که بر سرنوشت یک چک و روابط طرفین آن تأثیر می گذارد.

مهلت های قانونی برای ارائه چک به بانک و دادگاه

تاریخ مندرج در چک، مبنای محاسبه مهلت های قانونی بسیار مهمی است که عدم رعایت آن ها می تواند حقوق دارنده چک را تضییع کند:

• مهلت ارائه به بانک: همانطور که پیش تر ذکر شد، دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور، آن را به بانک محال علیه ارائه کند. هدف از این مهلت، جلوگیری از نگهداری بی رویه چک و حفظ پویایی گردش پول است. عدم ارائه در این مهلت، حق مراجعه به ظهرنویسان چک را از بین می برد.
• مهلت طرح دعوای کیفری: برای استفاده از امتیازات پیگیری کیفری چک بلامحل (که شامل جلب صادرکننده و مجازات حبس می شود)، دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک (یا شش ماه از تاریخ عدم پرداخت برای چک های خارج از کشور)، شکایت خود را نزد مراجع قضایی مطرح کند. پس از این مهلت، تنها امکان پیگیری حقوقی باقی می ماند.
• مهلت طرح دعوای حقوقی: برای طرح دعوای حقوقی علیه صادرکننده و ظهرنویسان چک، مهلت قانونی دو سال از تاریخ واخواست (در صورت عدم پرداخت توسط بانک) یا تاریخ انقضای مهلت اعتراض، در قانون تجارت پیش بینی شده است. پس از این مهلت نیز، تنها امکان طرح دعوای مدنی عام برای مطالبه دین (نه بر اساس سند تجاری چک) وجود خواهد داشت که ممکن است دشواری های اثباتی بیشتری داشته باشد.

این مهلت ها نشان می دهند که تاریخ چک نه تنها زمان پرداخت، بلکه چهارچوب زمانی برای اعمال حقوق قانونی دارنده را نیز تعیین می کند و در صورت عدم رعایت، ممکن است برخی از حقوق وی از بین بروند.

نقش تاریخ در تعیین صلاحیت دادگاه و مراجع قضایی

تاریخ درج شده روی چک می تواند در تعیین صلاحیت محلی دادگاه ها و مراجع قضایی نیز نقش ایفا کند. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از ملاک های تعیین صلاحیت دادگاه، محل وقوع عقد یا تعهد است. در مورد چک، تاریخ و محل صدور چک، می تواند در تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به اختلافات ناشی از آن مؤثر باشد.

• به عنوان مثال، در برخی دعاوی، محل صدور چک یا محل بانک محال علیه (که می تواند به واسطه تاریخ چک و تاریخ سررسید مشخص شود)، می تواند به عنوان یکی از نقاط ارتباطی برای تعیین دادگاه صالح محسوب شود.
• همچنین، در دعاوی مربوط به چک های خارجی، تاریخ صدور و تاریخ ارائه برای وصول، در تعیین قوانین حاکم و مراجع صالح بین المللی نیز ممکن است نقش داشته باشد.

اگرچه این موضوع بیشتر در موارد پیچیده و بین المللی مطرح می شود، اما نشان دهنده ابعاد گسترده تر تأثیر تاریخ بر جنبه های مختلف حقوقی است.

اعتبار تاریخ درج شده روی چک در اثبات بطلان یا صحت یک معامله

تاریخ چک به عنوان یک سند معتبر، در اثبات صحت یا بطلان یک معامله یا قرارداد نیز می تواند نقش کلیدی ایفا کند. گاهی اوقات، تاریخ چک به عنوان سندی مستقل، در کنار سایر شواهد، برای اثبات زمان انجام یک معامله یا پرداخت یک بدهی مورد استناد قرار می گیرد.

• برای مثال، اگر تاریخ یک چک مقدم بر تاریخ یک قرارداد باشد، ممکن است بتوان از آن برای اثبات پیش پرداخت یا بیعانه استفاده کرد. برعکس، اگر تاریخ چک پس از تاریخ انقضای یک قرارداد باشد، می تواند در اثبات بطلان یا عدم ایفای تعهد در زمان مقرر مؤثر باشد.
• همچنین، در مواردی که ادعایی مبنی بر صوری بودن یک معامله یا عدم وجود دین مطرح است، تاریخ چک و تطابق آن با سایر شواهد مالی و قراردادی، می تواند به عنوان یک دلیل مهم در مراجع قضایی مورد توجه قرار گیرد.

به طور کلی، تاریخ چک یک عنصر حیاتی است که در اثبات زمان بندی و اعتبار بخشیدن به تراکنش های مالی و روابط قراردادی طرفین نقش مهمی دارد و از این رو، دقت در نگارش آن از ابعاد مختلف اهمیت می یابد.

توصیه های نهایی برای امنیت بیشتر در نوشتن تاریخ چک

برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکل و افزایش امنیت در معاملات با چک، رعایت توصیه های زیر برای هر دو صادرکننده و دریافت کننده الزامی است.

برای صادرکنندگان

صادرکننده چک، مسئولیت اصلی صحت اطلاعات درج شده در آن را بر عهده دارد. بنابراین، رعایت نکات زیر برای اطمینان از صحت و امنیت چک ضروری است:

• دقت مضاعف و بازخوانی اطلاعات قبل از تحویل: همیشه پس از نوشتن تاریخ و سایر اطلاعات، چک را با دقت بازخوانی کنید و مطمئن شوید که هیچ اشتباه املایی، عددی یا حروفی وجود ندارد. این بازبینی شامل تطابق تاریخ عددی و حروفی و نیز تطابق با تاریخ ثبت شده در سامانه صیاد (برای چک های جدید) است.
• استفاده از چک نویس برای پیش نویس: اگر در نوشتن چک تردید دارید، ابتدا اطلاعات را روی یک برگه چک باطل شده یا یک چک نویس (کاغذهای طراحی شده شبیه چک برای تمرین) بنویسید. این کار به شما کمک می کند تا از خط خوردگی روی چک اصلی جلوگیری کنید.
• پر کردن ته برگ چک: ته برگ چک، یک سند مهم برای صادرکننده است. اطلاعاتی نظیر مبلغ، تاریخ، نام دریافت کننده و شماره چک را به طور کامل در ته برگ یادداشت کنید. این کار به شما در مدیریت حساب و پیگیری های احتمالی در آینده کمک می کند.
• پوشاندن تاریخ با چسب شیشه ای: پس از نوشتن تاریخ، برای جلوگیری از دستکاری یا تغییر احتمالی، می توانید روی تاریخ را با یک نوار چسب شیشه ای شفاف بپوشانید.

برای دریافت کنندگان

دریافت کننده چک نیز باید دقت لازم را در پذیرش چک به کار گیرد تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند:

• بررسی دقیق تطابق تاریخ عددی و حروفی و ثبت در سامانه صیاد: به محض دریافت چک، تاریخ عددی و حروفی آن را با دقت بررسی کنید و از تطابق کامل آن ها اطمینان حاصل نمایید. در مورد چک های صیادی، بلافاصله پس از دریافت چک، از صادرکننده بخواهید که آن را در سامانه صیاد ثبت کند و شما نیز به عنوان گیرنده، ثبت آن را در سامانه تأیید کنید. تاریخ ثبت شده در سامانه را با تاریخ روی برگه چک مقایسه کنید.
• عدم پذیرش چک های مخدوش یا مشکوک: هرگز چک هایی را که دارای خط خوردگی، دستکاری، لاک گرفتگی یا هرگونه علامت مشکوک در قسمت تاریخ یا سایر بخش ها هستند، نپذیرید. اصرار بر پذیرش چنین چک هایی می تواند منجر به عدم پرداخت توسط بانک و درگیر شدن در فرآیندهای حقوقی طولانی و پرهزینه شود. در صورت مشاهده هرگونه ایراد، از صادرکننده درخواست کنید تا یک چک جدید و بی نقص صادر کند.
• استفاده از خودکار مناسب: از یک خودکار با جوهر ثابت و رنگی واحد (معمولاً آبی یا مشکی) استفاده کنید تا یکدستی نوشتار حفظ شود.

نتیجه گیری

نوشتن تاریخ روی چک، بیش از یک اقدام ساده اداری، عملی حقوقی و مالی با پیامدهای گسترده است. این عنصر حیاتی نه تنها سررسید پرداخت را مشخص می کند، بلکه بر اعتبار سند، مهلت های قانونی وصول و پیگیری، و حتی صلاحیت مراجع قضایی تأثیر مستقیم دارد. با ورود چک های صیادی و لزوم ثبت الکترونیکی تاریخ در سامانه، دقت در این فرآیند اهمیتی مضاعف یافته است.

با رعایت دقیق فرمت های استاندارد عددی و حروفی، اطمینان از تطابق کامل آن ها، و ثبت صحیح در سامانه صیاد، می توان از بروز اشتباهات رایج نظیر مغایرت تاریخ ها، خط خوردگی یا دستکاری جلوگیری کرد. آگاهی از پیامدهای حقوقی چک های مدت دار، چک های بدون تاریخ، و نیز مهلت های قانونی، به صادرکنندگان و دریافت کنندگان کمک می کند تا با اطمینان و امنیت بیشتری در معاملات مالی خود عمل کنند.

همواره توصیه می شود که قبل از صدور یا پذیرش هر چک، به ویژه از نظر تاریخ، تمامی جوانب را با دقت بررسی کرده و در صورت بروز هرگونه ابهام یا مسئله پیچیده، با کارشناسان حقوقی و بانکی مشورت نمایید. این سطح از آگاهی و دقت، سنگ بنای حفظ حقوق طرفین و جلوگیری از اختلافات ناخواسته در سیستم مالی کشور است.

سوالات متداول

آیا چک بدون تاریخ اعتبار دارد؟

بله، از نظر قانونی چک بدون تاریخ در حکم چک عندالمطالبه است، به این معنی که دارنده می تواند هر زمان که بخواهد تاریخ را روی آن درج کرده و برای وصول اقدام کند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. با این حال، صدور یا دریافت آن ریسک های زیادی به همراه دارد.

اگر تاریخ به عدد و حروف مغایرت داشته باشد، کدام یک معتبر است؟

در صورت مغایرت بین تاریخ عددی و حروفی، تاریخی که به حروف نوشته شده است، معتبر خواهد بود. این اصل بر اساس ماده ۲۲۵ قانون تجارت و تفاسیر قضایی آن است.

آیا می توان تاریخ چک را با ماژیک هایلایت کرد؟

خیر، هرگونه هایلایت کردن یا تغییر رنگ در بخش تاریخ و سایر اطلاعات چک، می تواند آن را مخدوش کرده و اعتبار آن را زیر سوال ببرد. بانک ها از پرداخت چک های دستکاری شده خودداری می کنند.

چه فرمت هایی برای تاریخ عددی روی چک صیادی قابل قبول است؟

فرمت های رایج و قابل قبول شامل سال/ماه/روز (مثلاً ۱۴۰۳/۰۴/۰۷) و روز/ماه/سال (مثلاً ۷/۴/۱۴۰۳) هستند. مهم است که ارقام فارسی باشند و خطوط مورب با فاصله مناسب از اعداد قرار گیرند.

اگر در سامانه صیاد تاریخ اشتباه ثبت شود، چکار کنیم؟

در صورت اشتباه در ثبت تاریخ در سامانه صیاد، صادرکننده باید از طریق اپلیکیشن های پرداخت یا درگاه اینترنتی بانک خود اقدام به اصلاح تاریخ کند تا با تاریخ روی برگه چک مطابقت داشته باشد. در غیر این صورت، بانک از پرداخت وجه چک خودداری خواهد کرد.

آیا می توان تاریخ چک را با خودکار قرمز نوشت؟

به طور کلی توصیه می شود از خودکار با رنگ های رسمی و متعارف (آبی یا مشکی) استفاده شود. استفاده از خودکار قرمز ممکن است در برخی موارد حساسیت ایجاد کرده و منجر به بررسی های بیشتر یا حتی عدم پذیرش توسط بانک شود.

مهلت قانونی برای وصول یک چک صیادی از تاریخ آن چقدر است؟

دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک (مندرج روی آن)، چک را به بانک محال علیه ارائه کند. عدم رعایت این مهلت ممکن است برخی امتیازات حقوقی مانند حق مراجعه به ظهرنویسان را از بین ببرد.