روش صحیح نوشتن سفته

برای نوشتن صحیح سفته، لازم است تمامی بخش های آن از جمله مبلغ به عدد و حروف، تاریخ سررسید، نام کامل گیرنده وجه و مشخصات دقیق صادرکننده در کادرهای مربوطه با دقت تکمیل و در نهایت امضا شود. رعایت دقیق این مراحل، اعتبار قانونی سفته را به عنوان یک سند تجاری تضمین کرده و از بروز ابهامات و چالش های حقوقی آتی پیشگیری می کند. این سند تعهدآور، در بسیاری از مبادلات مالی و ضمانت ها نقش حیاتی ایفا می کند و آگاهی از جزئیات نگارش آن برای حفظ حقوق طرفین ضروری است.

سفته، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری در نظام حقوقی ایران، نقشی محوری در تضمین تعهدات و تسهیل مبادلات اقتصادی ایفا می کند. از استخدام و دریافت وام گرفته تا معاملات کلان تجاری، این سند معتبر، مبنای بسیاری از توافقات مالی است. با این حال، ماهیت حقوقی سفته و آثار گسترده ای که نگارش هر یک از بخش های آن به دنبال دارد، مستلزم آگاهی دقیق از «روش صحیح نوشتن سفته» است. یک خطا یا ناآگاهی جزئی در تکمیل این سند، می تواند به تضییع حقوق یکی از طرفین و بروز دعاوی حقوقی پیچیده منجر شود.

هدف از این مقاله، ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی افرادی است که به نوعی با سفته سروکار دارند. از کارجویانی که سفته ضمانت حسن انجام کار ارائه می دهند تا تجاری که از آن به عنوان ابزار پرداخت استفاده می کنند، تمامی نکات لازم برای نگارش صحیح سفته کاغذی و الکترونیکی، همراه با بررسی اشتباهات رایج و توصیه های حقوقی حیاتی، به تفصیل شرح داده خواهد شد. با مطالعه این راهنما، قادر خواهید بود سفته را با اطمینان و آگاهی کامل تنظیم کنید و از پیچیدگی های احتمالی قضایی در امان بمانید.

سفته چیست و چه کاربردهایی دارد؟ (مبانی و تعاریف)

سفته یا فته طلب یک سند تجاری است که مطابق با ماده ۳۰۷ قانون تجارت ایران، به موجب آن شخص صادرکننده (متعهد) به صورت کتبی تعهد می کند که مبلغ مشخصی را در موعد معین یا عندالمطالبه (به محض رویت) در وجه شخص معین، حامل یا به حواله کرد آن شخص پرداخت کند. این سند، مانند چک، از قابلیت نقل و انتقال برخوردار است و تعهدات آن در قانون تجارت تعریف شده است. سفته ابزاری قدرتمند برای ایجاد اطمینان در معاملات و تضمین بازپرداخت دیون و اجرای تعهدات محسوب می شود.

کاربردهای رایج سفته

سفته به دلیل ماهیت انعطاف پذیر و اعتبار حقوقی خود، در طیف وسیعی از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی کاربرد دارد. برخی از مهم ترین مصادیق استفاده از سفته عبارت اند از:

• سفته ضمانت حسن انجام کار: کارفرمایان برای اطمینان از انجام صحیح و کامل وظایف توسط کارکنان، معمولاً درخواست ارائه سفته ضمانت می کنند. این سفته، تضمینی برای جبران خسارات ناشی از قصور یا تخلف احتمالی کارمند است.
• سفته ضمانت وام بانکی و تسهیلات: بانک ها و مؤسسات مالی، در ازای ارائه وام یا تسهیلات، سفته را به عنوان یکی از اشکال تضمین بازپرداخت مبلغ اصلی و سود آن از وام گیرندگان دریافت می کنند.
• سفته در معاملات تجاری: در خرید و فروش های مدت دار کالا و خدمات، سفته می تواند به عنوان ابزار پرداخت آتی یا تضمین انجام تعهدات فروشنده یا خریدار مورد استفاده قرار گیرد.
• سفته به عنوان ابزار پرداخت: در برخی موارد، سفته می تواند به جای وجه نقد برای پرداخت مطالبات، البته با توافق طرفین و در تاریخ سررسید مشخص، به کار گرفته شود.

تفاوت های کلیدی سفته و چک

با وجود شباهت ها در ماهیت اسناد تجاری، سفته و چک تفاوت های بنیادینی دارند که شناخت آن ها برای کاربران ضروری است. این تفاوت ها در جدول زیر به تفصیل آورده شده است:

ویژگی	چک	سفته
تعریف حقوقی	دستوری بی قید و شرط برای بانک جهت پرداخت وجه به دارنده.	تعهد مستقیم و بی قید و شرط صادرکننده به پرداخت وجه به دارنده.
مرجع صدور	توسط بانک در قالب دسته چک صادر می شود و نیاز به حساب بانکی دارد.	توسط وزارت اقتصاد و دارایی چاپ و از طریق بانک ملی یا دکه های مطبوعاتی مجاز به فروش می رسد و نیاز به حساب بانکی ندارد.
مسئولیت کیفری	در صورت عدم پرداخت و عدم کفایت موجودی، می تواند جنبه کیفری (حبس) داشته باشد.	فقط دارای مسئولیت حقوقی است و عدم پرداخت آن مجازات کیفری ندارد.
واخواست	نیاز به گواهی عدم پرداخت از بانک دارد.	واخواست (اعتراض عدم تأدیه) از طریق دادگاه یا دفاتر اسناد رسمی انجام می شود.
مهلت اقدام حقوقی	معمولاً تا ۶ ماه برای طرح دعوای کیفری و ۵ سال برای دعوای حقوقی (در صورت عدم واخواست).	تا ۱ سال برای سفته عندالمطالبه و ۱۰ روز از تاریخ سررسید برای واخواست سفته تاریخ دار.
محل پرداخت	همواره بانک صادرکننده چک.	محل پرداخت می تواند در متن سفته قید شود (اختیاری).

آگاهی از تفاوت های بنیادین سفته و چک برای انتخاب صحیح سند تجاری متناسب با نیازهای حقوقی و مالی، و پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی در آینده حیاتی است.

آماده سازی قبل از نوشتن سفته

قبل از اقدام به پر کردن سفته، چه کاغذی و چه الکترونیکی، آماده سازی اطلاعات و مدارک لازم برای هر دو طرف (صادرکننده و گیرنده) اهمیت زیادی دارد. این آمادگی نه تنها به دقت و صحت فرآیند کمک می کند، بلکه از بروز اشتباهات سهوی و اتلاف وقت جلوگیری به عمل می آورد. همچنین، شناخت منابع معتبر برای تهیه سفته و آگاهی از هزینه های آن، گام های اولیه و ضروری برای شروع به شمار می رود.

اطلاعات و مدارک لازم

برای تکمیل سفته، باید اطلاعات هویتی دقیق و کامل طرفین در دسترس باشد:

• برای اشخاص حقیقی (صادرکننده و گیرنده): نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد (اختیاری اما مفید)، آدرس دقیق محل اقامت و کد پستی، و شماره تماس.
• برای اشخاص حقوقی (شرکت ها و سازمان ها): نام کامل شرکت، شناسه ملی، شماره ثبت، آدرس دقیق دفتر مرکزی و کد پستی، شماره تماس، و مشخصات فرد یا افرادی که دارای حق امضای مجاز هستند (نام و نام خانوادگی، کد ملی، سمت).

اطمینان از صحت این اطلاعات با استعلام از مدارک هویتی نظیر کارت ملی و شناسنامه یا اسناد ثبتی شرکت، ضروری است.

نحوه تهیه سفته معتبر

سفته یک سند رسمی است و باید از منابع معتبر تهیه شود تا از اصالت و اعتبار قانونی آن اطمینان حاصل گردد. منابع اصلی تهیه سفته عبارت اند از:

1. شعب بانک ملی ایران: معتبرترین و رایج ترین مرجع برای خرید سفته های کاغذی، شعب بانک ملی در سراسر کشور هستند.
2. کیوسک های فروش مطبوعات مجاز: برخی از کیوسک های مطبوعاتی که دارای مجوز رسمی از وزارت اقتصاد و دارایی هستند، اقدام به فروش سفته می کنند. هنگام خرید از این مراکز، به وجود تمبر رسمی خزانه داری کل کشور روی سفته دقت کنید.
3. سامانه های صدور سفته الکترونیکی: در سال های اخیر، با توسعه بانکداری الکترونیک، امکان صدور سفته الکترونیکی از طریق برخی اپلیکیشن های بانکی و سامانه های آنلاین نیز فراهم شده است که دارای همان اعتبار قانونی سفته کاغذی هستند.

توصیه اکید می شود که از خرید سفته از افراد متفرقه یا منابع نامعتبر خودداری شود، زیرا احتمال جعلی بودن یا دستکاری شدن سفته در این موارد وجود دارد که می تواند منجر به مشکلات حقوقی جدی شود.

هزینه خرید سفته (تمبر سفته)

سفته نیز مانند بسیاری از اسناد رسمی، مشمول مالیات تمبر است. هزینه خرید سفته بر اساس مبلغ اسمی درج شده روی آن محاسبه می شود. طبق قوانین جاری، هزینه تمبر سفته معادل پنج در هزار (۰.۰۵٪) مبلغ اسمی آن است. به عنوان مثال، اگر سفته ای با مبلغ اسمی ۱۰۰ میلیون ریال (۱۰ میلیون تومان) تهیه می کنید، هزینه تمبر آن ۵۰,۰۰۰ ریال (۵ هزار تومان) خواهد بود. این مبلغ معمولاً هنگام خرید سفته از بانک یا کیوسک دریافت می شود.

انواع سفته: کاغذی و الکترونیکی

با پیشرفت فناوری، سفته نیز همانند بسیاری از اسناد مالی، در دو فرمت اصلی عرضه می شود:

• سفته کاغذی: شکل سنتی سفته که به صورت برگه های چاپی فیزیکی و با تمبر رسمی خزانه داری عرضه می شود و مراحل تکمیل آن به صورت دستی انجام می گیرد.
• سفته الکترونیکی: نسخه ای دیجیتال از سفته که از طریق سامانه های آنلاین بانکی یا اپلیکیشن های مجاز صادر می شود. این نوع سفته دارای همان اعتبار قانونی سفته کاغذی است و مزایایی نظیر سهولت صدور، کاهش خطرات مفقودی و امکان پیگیری آنلاین را به همراه دارد.

در ادامه مقاله به روش صحیح تکمیل هر دو نوع سفته پرداخته خواهد شد تا مخاطبان بتوانند با توجه به شرایط خود، انتخاب و اقدام مقتضی را انجام دهند.

راهنمای گام به گام نوشتن سفته کاغذی

تکمیل صحیح سفته کاغذی نیازمند دقت فراوان در درج اطلاعات در هر یک از بخش های مشخص شده است. هرگونه اشتباه، قلم خوردگی یا نقص در این فرآیند می تواند به کاهش اعتبار سفته یا حتی بی اعتباری کامل آن منجر شود. در این بخش، به صورت گام به گام و با تمرکز بر جزئیات، نحوه صحیح پر کردن هر قسمت از سفته تشریح می گردد.

مبلغ سفته (عدد و حروف)

این بخش، یکی از حیاتی ترین اجزای سفته است. مبلغ سفته باید هم به عدد و هم به حروف در کادرهای مشخص شده درج شود. نکته کلیدی این است که هر دو مبلغ باید دقیقاً یکسان باشند. قانون تجارت ایران، در ماده ۳۰۸، تصریح دارد که در صورت اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ حروفی ملاک اعتبار خواهد بود. بنابراین، هنگام نوشتن مبلغ به حروف، نهایت دقت را به کار ببرید و آن را به صورت کامل و بدون ابهام (مثلاً یک میلیارد ریال به جای یک میلیارد) بنویسید. همچنین، مبلغ درج شده نباید از سقف اعتبار اسمی سفته (مبلغی که روی خود برگه سفته چاپ شده است، مثلاً سفته تا مبلغ یکصد میلیون ریال) تجاوز کند؛ هرچند در صورت تجاوز، سفته همچنان تا سقف مبلغ اسمی معتبر خواهد ماند.

تاریخ سررسید/پرداخت سفته

تاریخ سررسید، بیانگر زمانی است که صادرکننده متعهد به پرداخت وجه سفته می شود. این تاریخ باید به صورت دقیق و کامل (روز، ماه، سال) با ارقام فارسی درج گردد؛ مثلاً ۱۴۰۴/۰۹/۱۵. اگر این بخش خالی بماند یا عبارت عندالمطالبه یا به رؤیت در آن قید شود، سفته در حکم سفته عندالمطالبه خواهد بود. در این حالت، دارنده سفته می تواند در هر زمان که بخواهد وجه آن را مطالبه کند، اما طبق قانون، از تاریخ صدور سفته (که باید درج شده باشد) حداکثر یک سال فرصت برای مطالبه وجه دارد. عدم درج تاریخ صدور سفته، اعتبار تجاری آن را از بین برده و آن را به یک سند عادی تقلیل می دهد.

نام گیرنده وجه (سفته گیر/دارنده)

در مقابل عبارت در وجه یا به حواله کردِ، باید نام کامل و دقیق شخص حقیقی یا حقوقی که قرار است وجه سفته را دریافت کند، نوشته شود. برای اشخاص حقیقی، درج نام و نام خانوادگی کامل و ترجیحاً کد ملی، و برای اشخاص حقوقی، درج نام شرکت یا مؤسسه همراه با شناسه ملی، اعتبار و وضوح سفته را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. اگر این بخش خالی بماند و نام گیرنده ذکر نشود، سفته در وجه حامل محسوب می شود. سفته در وجه حامل، ریسک های امنیتی بالایی دارد؛ زیرا هر کسی که سفته را در دست داشته باشد، دارنده قانونی آن تلقی شده و می تواند وجه آن را مطالبه کند.

اطلاعات صادرکننده سفته

در بخش پایینی سفته، صادرکننده باید مشخصات هویتی خود را به صورت کامل و خوانا درج کند. این اطلاعات شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه یا کد ملی، و آدرس دقیق محل اقامت می شود. تکمیل دقیق این بخش برای شناسایی صادرکننده و امکان پیگیری های حقوقی در آینده ضروری است. همچنین، در سفته محلی برای محل پرداخت وجود دارد. اگرچه درج این مورد جزء الزامات قانونی برای اعتبار سند تجاری نیست، اما تکمیل آن قویاً توصیه می شود. مشخص کردن محل پرداخت، فرآیند پیگیری قضایی را تسهیل کرده و ابهامات مربوط به صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده را برطرف می سازد.

امضا و (در صورت نیاز) مهر صادرکننده

امضای صادرکننده، مهم ترین رکن اعتباربخشی به سفته است. بدون امضا، سفته حتی به عنوان یک سند عادی نیز اعتباری ندارد و فاقد هرگونه اثر حقوقی است. امضا باید در کادر مشخص شده قرار گیرد و با امضای درج شده در سایر اسناد هویتی فرد مطابقت داشته باشد تا از هرگونه جعل یا انکار امضا جلوگیری شود. در مواردی که سفته توسط یک شخص حقوقی صادر می شود، علاوه بر امضای صاحبان امضای مجاز شرکت، مهر رسمی شرکت نیز باید در کنار آن درج گردد. استفاده از اثر انگشت به جای امضا نیز در صورت تأیید و در شرایط خاص، می تواند اعتبار داشته باشد، اما امضا ارجحیت دارد.

روش صحیح نوشتن سفته الکترونیکی: گام به گام

با توسعه روزافزون فناوری و حرکت به سمت دولت الکترونیک، سفته الکترونیکی به عنوان جایگزینی مدرن و کارآمد برای سفته کاغذی معرفی شده است. این نوع سفته، نه تنها همان اعتبار قانونی نوع کاغذی را دارد، بلکه مزایای متعددی در زمینه سهولت صدور، نگهداری و پیگیری ارائه می دهد. آشنایی با نحوه صحیح صدور و تکمیل آن، برای کاربران در عصر دیجیتال ضروری است.

تعریف و مزایای سفته الکترونیکی

سفته الکترونیکی، یک سند تجاری دیجیتال است که با استفاده از بسترهای امن الکترونیکی صادر و امضا می شود. این سفته، فاقد شکل فیزیکی است اما تمامی ارکان و شرایط قانونی سفته کاغذی را دارا می باشد. مزایای اصلی سفته الکترونیکی شامل موارد زیر است:

• سهولت و سرعت صدور: امکان صدور سفته در هر زمان و مکان، بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک یا کیوسک های فروش.
• کاهش خطرات: حذف ریسک های مفقودی، سرقت یا آسیب فیزیکی به سفته.
• امنیت بالا: استفاده از امضای الکترونیکی و مکانیزم های رمزنگاری برای تضمین اصالت و عدم جعل.
• قابلیت پیگیری و مدیریت آسان: دسترسی به سوابق سفته های صادر شده و دریافتی و امکان پیگیری وضعیت آن ها از طریق سامانه های مربوطه.
• حفظ محیط زیست: کاهش مصرف کاغذ.

مراحل دریافت و صدور سفته الکترونیکی

فرآیند صدور سفته الکترونیکی بسته به بانک یا پلتفرم ارائه دهنده ممکن است کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی مراحل زیر را شامل می شود:

1. نصب اپلیکیشن یا ورود به سامانه: ابتدا باید اپلیکیشن موبایل بانک مربوطه یا سامانه آنلاین ارائه دهنده سفته الکترونیکی (مانند سامانه سفته الکترونیکی بانک ملی یا سایر بانک ها) را نصب یا وارد شوید.
2. احراز هویت: معمولاً نیاز به احراز هویت اولیه از طریق ثبت کد ملی، شماره موبایل و سایر اطلاعات هویتی و بانکی است.
3. ایجاد امضای الکترونیکی: برای صدور سفته، نیاز به یک امضای الکترونیکی معتبر است که معمولاً از طریق همین اپلیکیشن ها و با تأیید هویت شما ایجاد و فعال می شود.
4. تکمیل اطلاعات سفته: مشابه سفته کاغذی، اطلاعاتی نظیر مبلغ به عدد و حروف، تاریخ سررسید، نام گیرنده، و مشخصات صادرکننده در فرم های دیجیتال مربوطه وارد می شود.
5. تأیید و امضا: پس از تکمیل اطلاعات، سفته الکترونیکی با استفاده از امضای دیجیتال شما تأیید و صادر می گردد.
6. ارسال به گیرنده: سفته صادر شده به صورت الکترونیکی به گیرنده ارسال می شود و دارنده نیز می تواند آن را در سامانه خود مشاهده و نگهداری کند.

تفاوت ها و شباهت ها در فرآیند تکمیل

بخش های اطلاعاتی مورد نیاز برای سفته الکترونیکی تا حد زیادی مشابه سفته کاغذی است (مبلغ، تاریخ، نام گیرنده، مشخصات صادرکننده). تفاوت اصلی در نحوه ورود و تأیید این اطلاعات است:

• تفاوت ها: در سفته الکترونیکی، ورود اطلاعات از طریق فرم های دیجیتال انجام می شود و امضا به جای دست نویس، به صورت دیجیتالی و با رمز عبور یا اثر انگشت انجام می گیرد. همچنین، قلم خوردگی یا دستکاری در سفته الکترونیکی به دلیل ماهیت دیجیتال آن غیرممکن است.
• شباهت ها: اهمیت دقت در درج اطلاعات، لزوم تکمیل تمامی بخش های الزامی، و اعتبار حقوقی یکسان با سفته کاغذی از شباهت های اصلی هر دو نوع سفته است.

امنیت و اعتبار سفته الکترونیکی

سفته الکترونیکی با تکیه بر زیرساخت های امنیت سایبری و استفاده از امضای دیجیتال که توسط مراکز صدور گواهی الکترونیکی معتبر تأیید می شوند، از سطح امنیتی بالایی برخوردار است. این امضا، معادل امضای دست نویس بوده و غیرقابل انکار تلقی می شود. تمامی مراحل صدور و نگهداری سفته الکترونیکی در سامانه های امن انجام می شود که احتمال جعل یا سوءاستفاده را به حداقل می رساند و اعتبار آن در محاکم قضایی به رسمیت شناخته شده است.

نکات حقوقی کلیدی و اشتباهات رایج در نوشتن سفته (حتماً بخوانید!)

نگارش صحیح سفته تنها به پر کردن کادرهای مشخص شده محدود نمی شود؛ بلکه درک عمیق از آثار حقوقی هر عبارت و هر قلم خوردگی، می تواند تعیین کننده سرنوشت مطالبات و تعهدات باشد. بسیاری از دعاوی حقوقی مرتبط با سفته ناشی از ناآگاهی یا بی دقتی در رعایت همین نکات به ظاهر جزئی است. در این بخش، به مهم ترین ملاحظات حقوقی و اشتباهات رایج می پردازیم که عدم توجه به آن ها می تواند به زیان های جبران ناپذیری منجر شود.

اهمیت درج عبارت بابت ضمانت

اگر سفته ای به عنوان تضمین انجام تعهدی خاص (مثلاً ضمانت حسن انجام کار، ضمانت وام، یا ضمانت قرارداد مشخص) صادر می شود، حتماً باید عبارت بابت ضمانت یا بابت حسن انجام کار یا بابت قرارداد شماره … مورخ … روی متن سفته (ترجیحاً در بخش مبلغ یا در حاشیه) قید شود. این کار از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است:

• اثبات رابطه حقوقی: با درج این عبارت، ماهیت تضمینی سفته روشن شده و ثابت می شود که سفته بابت یک بدهی مستقیم نیست، بلکه صرفاً برای تضمین تعهد دیگری صادر شده است.
• جلوگیری از سوءاستفاده: بدون این عبارت، دارنده سفته می تواند ادعا کند که سفته بابت یک بدهی مستقیم و مستقل صادر شده است و مطالبه وجه آن آسان تر خواهد بود.
• محدود کردن زمان مطالبه: در این حالت، مطالبه وجه سفته تنها در صورت عدم انجام تعهد اصلی یا نقض قرارداد مربوطه امکان پذیر خواهد بود.

درج دقیق عبارت، به عنوان مثال بابت ضمانت حسن انجام کار طبق قرارداد استخدامی مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۰ می تواند از بسیاری از مشکلات آتی جلوگیری کند.

سفته سفید امضا و خطرات آن

سفته سفید امضا به سفته ای اطلاق می شود که فقط بخش امضای صادرکننده تکمیل شده و سایر قسمت ها (مبلغ، تاریخ، نام گیرنده) خالی است. صدور چنین سفته ای یکی از خطرناک ترین اقدامات حقوقی است و قویاً توصیه می شود هرگز سفته سفید امضا صادر نکنید. خطرات آن عبارت اند از:

• اختیار مطلق دارنده: دارنده سفته سفید امضا، می تواند هر مبلغی را (حتی بیش از مبلغ اسمی سفته) و هر تاریخ سررسیدی را در آن درج کند.
• دشواری اثبات: اثبات اینکه شما این سفته را سفید امضا صادر کرده اید و مبلغ درج شده مورد توافق نبوده، در دادگاه بسیار دشوار است و نیاز به شواهد و مدارک محکمه پسند دارد.
• افزایش مسئولیت: صادرکننده مسئول مبلغ و تاریخی خواهد بود که در سفته درج شده است، حتی اگر با توافق اولیه او مغایرت داشته باشد.

خط خوردگی، قلم خوردگی یا دستکاری در سفته

سفته یک سند رسمی و لازم الاجرا است و هرگونه خط خوردگی، قلم خوردگی یا دستکاری در متن آن می تواند اعتبار حقوقی آن را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در صورت بروز اشتباه در هنگام تکمیل، بهترین روش، ابطال سفته اشتباه و صدور یک سفته جدید است. اگر خط خوردگی اجتناب ناپذیر بود، باید حتماً توسط هر دو طرف (صادرکننده و گیرنده) تأیید و امضا یا مهر شود تا از احتمال ادعای جعل یا بی اعتباری سفته کاسته شود. اما حتی در این صورت نیز، ممکن است در محاکم قضایی با چالش مواجه شود. به طور کلی، سفته ای که دارای خط خوردگی عمده یا دستکاری مشکوک باشد، می تواند از اعتبار ساقط شده یا اثبات مطالبات از طریق آن دشوار گردد.

ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته

ظهرنویسی به عملی گفته می شود که دارنده سفته، با امضا در پشت سفته، آن را به شخص دیگری (ظهرنویس الیه) منتقل می کند. با ظهرنویسی، مسئولیت تضامنی برای پرداخت وجه سفته برای تمامی ظهرنویسان به وجود می آید. این بدان معناست که در صورت عدم پرداخت وجه سفته توسط صادرکننده، دارنده نهایی می تواند از هر یک از ظهرنویسان یا خود صادرکننده، وجه سفته را مطالبه کند. نکته مهم این است که اگر شخصی به عنوان ضامن، پشت سفته را امضا می کند، باید حتماً عبارت این امضا بابت ضمانت است را قید کند، در غیر این صورت، امضای او به منزله ظهرنویسی و انتقال سفته تلقی خواهد شد.

مسئولیت صادرکننده، ضامن و ظهرنویس

در قانون تجارت، مسئولیت پرداخت وجه سفته، بین صادرکننده، ضامن و ظهرنویسان، مسئولیت تضامنی است. این بدان معناست که دارنده سفته می تواند در صورت عدم پرداخت در سررسید، برای مطالبه تمام یا قسمتی از وجه سفته به هر یک از آن ها که بخواهد مراجعه کند. صادرکننده مسئول اصلی پرداخت وجه است، اما ظهرنویسان و ضامنین نیز به صورت تضامنی با صادرکننده مسئول پرداخت هستند.

سفته های دارای مغایرت (عدد و حروف، امضا و اطلاعات)

همانطور که پیشتر اشاره شد، در صورت مغایرت مبلغ سفته بین عدد و حروف، مبلغ حروفی معتبر خواهد بود. همچنین، مغایرت در امضای صادرکننده با امضای ثبت شده در سایر اسناد هویتی، می تواند منجر به طرح دعوای جعل امضا یا انکار و تردید نسبت به سند شود. هرگونه عدم تطابق در اطلاعات هویتی صادرکننده یا گیرنده نیز می تواند فرآیند پیگیری های حقوقی را با دشواری مواجه سازد. لذا، دقت در تطابق تمامی اطلاعات و امضاها برای حفظ اعتبار و قابلیت اجرایی سفته از اهمیت بالایی برخوردار است.

مطالبه و واخواست سفته پس از سررسید

پس از آنکه سفته به طور صحیح تنظیم و صادر شد، مراحل پس از سررسید آن نیز از اهمیت حقوقی ویژه ای برخوردار است. در صورتی که صادرکننده سفته در تاریخ مقرر اقدام به پرداخت وجه آن ننماید، دارنده سفته برای حفظ حقوق و مزایای قانونی خود به عنوان یک سند تجاری، باید اقدامات خاصی را انجام دهد. اصلی ترین این اقدامات، واخواست سفته است.

واخواست سفته چیست؟

واخواست سفته (یا اعتراض عدم تأدیه) یک سند رسمی است که توسط دادگاه یا از طریق دفاتر اسناد رسمی صادر می شود و به طور رسمی به صادرکننده سفته اطلاع می دهد که وجه سفته در تاریخ سررسید پرداخت نشده است. این اقدام، به مثابه یک اعتراض قانونی به عدم پرداخت است و برای استفاده از تمامی مزایای یک سند تجاری، به ویژه امکان مطالبه وجه از ظهرنویسان و ضامنین، ضروری است. بدون واخواست، سفته از ماهیت تجاری خود خارج شده و به یک سند عادی تبدیل می شود که در این صورت، پیگیری حقوقی آن تفاوت خواهد کرد.

مهلت قانونی واخواست سفته

طبق ماده ۲۸۰ قانون تجارت ایران، دارنده سفته موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید سفته، نسبت به واخواست آن اقدام نماید. این مهلت، یک مهلت قانونی و بسیار حیاتی است. در صورتی که دهمین روز مصادف با تعطیلی رسمی باشد، اولین روز کاری پس از آن ملاک خواهد بود.

تبعات عدم واخواست به موقع

عدم واخواست سفته در مهلت قانونی (۱۰ روز)، آثار حقوقی مهمی به دنبال دارد:

• سقوط حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین: مهم ترین تبعات عدم واخواست، از دست دادن حق مراجعه به ظهرنویسان و ضامنین سفته است. در این صورت، دارنده سفته تنها می تواند وجه را از صادرکننده اصلی سفته مطالبه کند.
• تبدیل به سند عادی: سفته ای که واخواست نشده باشد، از مزایای خاص اسناد تجاری محروم می شود و به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری خواهد بود که ممکن است فرآیند مطالبه وجه را طولانی تر و پیچیده تر کند.
• از دست دادن امتیازات قانونی: برخی از امتیازات قانونی سفته نظیر درخواست صدور قرار تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی، از بین خواهد رفت.

نحوه مطالبه وجه سفته از طریق دادگاه

پس از واخواست سفته (در صورت عدم پرداخت در سررسید)، دارنده سفته می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام به مطالبه وجه آن کند. مراحل کلی مطالبه وجه سفته به شرح زیر است:

1. واخواست سفته: همانطور که گفته شد، ابتدا باید سفته واخواست شود.
2. ارائه دادخواست: دارنده سفته باید یک دادخواست مطالبه وجه سفته را به همراه اصل سفته واخواست شده و سایر مدارک و مستندات به دادگاه عمومی حقوقی صالح (معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده یا محل صدور/پرداخت سفته) تقدیم کند.
3. تأمین خواسته (اختیاری): دارنده سفته می تواند با تودیع مبلغی به عنوان خسارت احتمالی، از دادگاه درخواست تأمین خواسته کند تا اموال بدهکار توقیف شود و احتمال وصول مطالبات افزایش یابد. در صورت واخواست به موقع سفته، معمولاً نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست.
4. رسیدگی دادگاه: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات طرفین، رأی مقتضی را صادر می کند.
5. اجرای حکم: در صورت صدور حکم به نفع دارنده سفته، اجرای احکام دادگستری برای وصول مبلغ اقدام خواهد کرد.

کلام آخر و توصیه های نهایی

سفته، این سند تجاری قدرتمند، در عین سادگی ظاهری، از پیچیدگی های حقوقی قابل توجهی برخوردار است. آگاهی و دقت در تمامی مراحل نگارش و تکمیل آن، از لحظه خرید تا زمان مطالبه، برای حفظ حقوق طرفین و پیشگیری از بروز اختلافات آتی، حیاتی است. یک اشتباه کوچک، یک کلمه جاافتاده، یا یک امضای ناقص، می تواند سند را از اعتبار ساقط کرده یا مسیر پیگیری حقوقی را به مراتب دشوارتر سازد.

توصیه می شود که همواره یک کپی یا تصویر واضح از سفته های صادر شده یا دریافتی خود تهیه و در محلی امن نگهداری کنید. این اقدام می تواند در صورت مفقودی اصل سفته یا بروز هرگونه اختلاف، به عنوان مدرک پشتیبان مورد استفاده قرار گیرد. مهم تر از همه، از سپردن سفته سفید امضا تحت هر شرایطی جداً خودداری کنید، زیرا این اقدام می تواند ریسک های حقوقی بی شماری را برای صادرکننده به دنبال داشته باشد. در موارد پیچیده یا ابهامات حقوقی، مشورت با وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص در زمینه اسناد تجاری، بهترین راهکار برای اطمینان از رعایت صحیح جوانب قانونی و حفظ منافع شما خواهد بود.

سوالات متداول

آیا سفته های قدیمی هنوز اعتبار قانونی دارند؟

بله، سفته های قدیمی (با قطع و شکل ظاهری متفاوت نسبت به سفته های جدید) همچنان از اعتبار قانونی برخوردار هستند، مشروط بر اینکه به درستی تکمیل شده باشند و مهلت های قانونی مربوط به مطالبه و واخواست آن ها منقضی نشده باشد. مهم، رعایت ارکان اساسی سفته است که در قانون تجارت به آن ها اشاره شده است.

چگونه سفته الکترونیکی دریافت و استفاده کنیم؟

برای دریافت سفته الکترونیکی، باید از طریق اپلیکیشن های موبایل بانک معتبر که این سرویس را ارائه می دهند (مانند برخی اپلیکیشن های بانکی و سامانه های مجاز)، اقدام به احراز هویت و ایجاد امضای الکترونیکی کنید. پس از آن، می توانید اطلاعات سفته را به صورت آنلاین وارد و آن را امضا و صادر نمایید. سفته الکترونیکی صادر شده به صورت دیجیتالی به گیرنده ارسال می شود.

اگر سفته را گم کنیم، چه باید کرد؟

در صورت مفقود شدن سفته (چه کاغذی و چه الکترونیکی)، ابتدا باید فوراً به نزدیک ترین کلانتری مراجعه کرده و گزارش مفقودی را ثبت کنید. سپس، باید با انتشار آگهی در یک روزنامه کثیرالانتشار، موضوع مفقودی را اعلام نمایید. پس از این مراحل، برای ابطال سفته مفقودی، می توانید از طریق دادگاه صالح دادخواست ابطال سفته مفقودی را ارائه دهید تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.

آیا می توان سفته را با خودکار قرمز یا ژله ای نوشت؟

توصیه اکید می شود که سفته با خودکار آبی یا مشکی و به صورت خوانا نوشته شود. اگرچه قانون صراحتاً رنگ خاصی را مشخص نکرده است، اما استفاده از رنگ های غیرمتعارف مانند قرمز یا خودکارهای ژله ای که ممکن است به مرور زمان کمرنگ یا محو شوند، می تواند در آینده مشکل ساز شده و در محاکم قضایی با تردید مواجه گردد. شفافیت و ماندگاری رنگ جوهر برای حفظ اعتبار سند مهم است.

در صورت فوت صادرکننده، وضعیت سفته چه می شود؟

با فوت صادرکننده سفته، تعهد او از بین نمی رود و ورثه متوفی، به نسبت سهم الارث و تا سقف ترکه متوفی، مسئول پرداخت وجه سفته خواهند بود. دارنده سفته می تواند با مراجعه به مراجع قضایی، وجه سفته را از اموال به جای مانده از متوفی (ترکه) و از ورثه مطالبه کند.

مهلت مطالبه وجه سفته چقدر است؟

برای سفته های تاریخ دار، دارنده باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید اقدام به واخواست کند. پس از واخواست، دارنده تا ۵ سال فرصت دارد تا از طریق دادگاه، وجه سفته را مطالبه کند. برای سفته های عندالمطالبه (بدون تاریخ سررسید)، دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ صدور سفته، برای مطالبه وجه اقدام نماید. در صورت عدم رعایت این مهلت ها، سفته از مزایای اسناد تجاری محروم می شود.

آیا محل پرداخت سفته باید حتماً پر شود؟

درج محل پرداخت سفته، برخلاف مبلغ، تاریخ و نام گیرنده، از الزامات قانونی برای اعتبار یک سفته به عنوان سند تجاری نیست. با این حال، تکمیل این بخش قویاً توصیه می شود؛ زیرا می تواند به وضوح مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به دعاوی احتمالی کمک کرده و فرآیند پیگیری های حقوقی را تسهیل نماید.