تنبلی چشم (Amblyopia) اختلالی بینایی و ضعف دید است که عمدتا در یک چشم دیده می شود. این بیماری عمدتا درصورتی که به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است. برخی کودکان با آن که در ظاهر چشمان شان سالم است ، اما سلامتی و دید کافی ندارند و از این رو والدین باید از سلامت چشم کودکان خود ، علی الخصوص در سنین بسیار پایین اطمینان حاصل نمایند و به این منظور باید در بازه های زمانی معین فرزند خود را نزد بهترین دکتر متخصص چشم در شیراز ببرند.
تنبل بودن چشم به چه معناست ؟
مرکز بینایی در مغز انسان از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی رشد می کند ، اما اصلی ترین رشد آن تا ۳ سالگی است. در نتیجه این رشد و تکامل ، دید واضح و کاملی به وجود می آید. در این مدت ، به ویژه تا ۳ سالگی ؛ هر عامل یا اتفاقی که موجب اشکال در دید یک یا هر دو چشم گردد، موجب توقف رشد و تکامل دستگاه بینایی خواهد شد و نهایتا موجب کاهش بینایی کودک می گردد.
اگر اشکال در دید کودک قبل از ۵ سالگی درمان گردد ، حتی در صورت وجود تنبلی چشم ، امکان آن که کودک بینایی کامل خود را بدست آورد بسیار زیاد است. اما پس از ۵ سالگی ، هرچه درمان تنبل بودن چشم به تعویق افتد ؛ به همان نسبت احتمال درمان کامل و بدست آوردن بینایی کامل نیز کاهش خواهد یافت. به طوری که پس از ۷ تا ۱۰ سالگی ، درمان تاثیری در بینایی نخواهد گذاشت.
علائم تنبلی چشم
در صورتی که مشکل چشم ، انحراف باشد ، تشخیص آن بسیار ساده است و والدین با مشکل انحراف چشم به پزشک خوب در تبریز دکتر آراز محمدزاده مراجعه می کنند و در حین معاینه متوجه تنبلی نیز می شوند. اما متاسفانه در بسیاری از موارد تنبلی چشم بدون علامت است و چشم ها ظاهری کاملا طبیعی دارند. از طرفی کودکان 3 تا 4 سال ، نمی توانند مشکل خود را اعلام کنند ؛ چرا که همیشه همین طور دیده اند و تجربه دیگری نداشته اند تا متوجه مشکل شوند که این نوع دیدن ، نوعی اختلال بینایی محسوب می شود. لذا در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر حتما فرزند خود را برای معاینه نزد چشم پزشک ببرید :
- انحراف چشم به داخل یا خارج
- عدم گردش هماهنگ چشم ها
- ضعف در دید عمقی
- دوبینی یا بستن یکی از چشم ها
- کج کردن سر
- هرگونه واکنش غیر عادی بینایی
- سردرد
آیا باید نگران نزدیک‌بینی کودک باشم؟
اگر مرحله طویل شدن رشد چشم افزایش یابد ممکن است باعث ایجاد نزدیک‌بینی در آنها شود. کودکانی که نزدیک‌بینی آنها به سرعت در حال افزایش بوده و یا از نوع متوسط تا شدید باشد، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های شبکیه و سایر بیماری‌های چشمی تهدید‌کننده بینایی در بزرگسالی خواهند بود.
در طول چند سال اول زندگی، کودکان عمدتاً به تعامل با محیط اطراف خود می‌پردازند، بنابراین این ارتباط با محیط پیرامون آنها را نیازمند به استفاده از بینایی دور و متوسط می‌کند.
نزدیک‌بینی پیشرونده
نزدیک‌بینی در حالت پیشرفت ممکن است بر روی کودکان مدرسه‌ای تأثیر بیشتری بگذارد، چرا که امکان شدت یافتن نزدیک‌بینی آنها در طول سال‌های تحصیل شان همچنان وجود دارد. در نتیجه اغلب به طور چشمگیری، هر ۶ تا ۱۲ ماه، می‌تواند باعث بالا رفتن شماره چشم کودک شود.
همزمان با رشد چشم‌ها، نزدیک‌بینی آنها نیز تا مدت‌ها به روند شدت یافتن خود ادامه می‌دهد. بنابراین بایستی به خاطر داشته باشید که هم زمانی که چشم رشد می‌کند، می‌تواند باعث تغییر شماره عدسی عینک در آنها شود.
مهم است بدانید که نزدیک‌بینی پیشرونده می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های جدی چشمی از نوع تهدید کننده بینایی را در آینده افزایش دهد.
مدیریت نزدیک‌بینی
برای کودکان مبتلا به نزدیک‌بینی، بایستی عینک طبی مورد نیاز آنها تهیه شود. در حالی که در برخی از کودکان، پیشرفت نزدیک‌بینی تدریجی است، در برخی دیگر احتمال رشد آن سریع‌تر است و می‌تواند یک علت بالا رفتن شماره چشم کودکان تلقی شود. دقت کنید شماره عینک آنها باید به‌سرعت به روز شود.
اهمیت آشنایی با نشانه های تنبلی چشم کودکان
چه خودتان از کودک تان مراقبت می کنید چه پرستار کودک این کار را انجام می دهد، باید کمی با علائم و نشانه های تنبلی چشم آشنا باشید، اگر بیماری به موقع تشخیص داده شود و درمان شروع شود معمولا پزشک با استفاده از عینک، پچ چشمی، قطره چشم و یا لنز مشکل را برطرف خواهد کرد، اما هرچه قدر دیرتر متوجه این موضوع شوید دوره ی درمان طولانی تر و سخت تر خواهد بود، که حتی ممکن است در این شرایط نیاز به عمل جراحی پیدا کند.
اگر کسی هستید که از کودک نگهداری می کنید، بهتر است در صورتی که کودک احساس کرد در چشم هایش مشکلی به وجود آمده است، چشم ها ظاهر طبیعی نداشتند و یا با بررسی سابقه خانوادگی فرد متوجه شدید که سابقه ابتلا به تنبلی چشم، انحراف چشم، مشکلات چشمی یا آب مروارید دارد بهتر است خیلی زود کودک را به پیش پزشک ببرید، تشخیص دادن علائم تنبلی چشم توسط خانواده ی او یا پرستار او در 3 سالگی تا 5 سالگی خیلی مهم است و به سریع تر درمان شدن کمک می کند.
آمبلیوپی چشم (تنبلی چشم) یک بیماری رایج است که درمان آن در کودکان خیلی آسان است اما در بزرگسالان بسیار بعید است که درمان شود، کاهش دید را در پی دارد و نشانه های این بیماری بیشتر انحراف چشم یا هماهنگ نبودن چرخش چشم ها است.
تنبلی چشم از چه سنی شروع می‌شود؟
اگر بینایی یکی از چشم ها آن طور که باید تکامل نیافته باشد فرد دچار تنبلی چشم می شود، که پزشکان به این حالت آمپلویی چشم می گویند، اگر این مشکل برطرف نشود و همان طور رها شود مغز آرام آرام یاد میگیرد که تصویری که ضعیف تر دریافت می شود را نادیده بگیرد، این نادیده گرفتن می تواند مشکلاتی دائمی در بینایی را به وجود آورد، این مشکل معمولا بین سن 6 تا 9 سالگی کودک اتفاق می افتد، اما با توجه به نظر متخصصان درمان آن قبل از 7 سالگی شانس اصلاح کامل را زیاد می کند.
جمع بندی نهایی
تنبلی چشم یکی از مشکلات رایج کودکان زیر 5 سال است که اگر به عنوان خانواده یا پرستار به موقع آن را تشخیص دهید می توانید از شدت بیماری پیشگیری کنید، نظارت به موقع و مراجعه به پزشک قبل از 5 سالگی کودک، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام این مشکل دارد.