نگاهی کوتاه به تاریخچه کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو

کلیسای انگلیکان سنت آندره در مسکو، بنایی با شکوه و تاریخی است که نمایانگر حضور دیرینه جامعه انگلیسی در پایتخت روسیه محسوب می شود. تاریخچه این کلیسا، شامل دوران تأسیس در اواخر قرن نوزدهم، تغییر کاربری های متعدد در دوران شوروی و بازگشت به عملکرد مذهبی پس از فروپاشی آن، داستانی پرفراز و نشیب و مهم در بستر تاریخ مسکو را روایت می کند.

این مقاله به بررسی جامع و مستند تاریخچه کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو می پردازد. از ریشه های تأسیس و معماری منحصر به فرد آن در سبک نئوگوتیک گرفته تا دوران پرچالش شوروی که ساختمان کلیسا کاربری های غیرمذهبی متعددی را تجربه کرد و سرانجام به احیای دوباره آن در دهه های اخیر. هدف اصلی این بررسی، ارائه یک تصویر کامل و دقیق از تحولات تاریخی و فرهنگی مرتبط با این بنای مذهبی برجسته در پایتخت روسیه است تا ابعاد گوناگون اهمیت آن برای علاقه مندان به تاریخ، معماری و روابط فرهنگی انگلستان و روسیه روشن شود.

نگینی نئوگوتیک در قلب مسکو: معرفی کلیسای سنت آندره

کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو، با معماری خیره کننده نئوگوتیک و تاریخچه ای غنی، نه تنها یک مرکز مذهبی، بلکه یک جاذبه تاریخی و معماری مهم در پایتخت روسیه به شمار می رود. این کلیسا در میان انبوه کلیساهای ارتدوکس روسی با سبک و سیاق خاص خود، به دلیل پیروی از فرقه انگلیکان و سبک معماری غربی اش، متمایز و قابل توجه است.

اهمیت بررسی تاریخچه پرفراز و نشیب این بنا به دلیل ارتباط تنگاتنگ آن با تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی روسیه در طول بیش از یک قرن گذشته است. این کلیسا گویی آینه ای است که بازتاب دهنده فراز و فرودهای روابط بین المللی و تغییرات داخلی یک کشور بزرگ را در خود جای داده است. از دوران تأسیس آن در اوج قدرت امپراتوری روسیه، تا مصادره و تغییر کاربری های عجیب در دوران کمونیستی شوروی و سپس بازگشت به ریشه های معنوی خود پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هر مرحله از زندگی این کلیسا، داستانی عمیق و پر معنی را در دل خود نهفته دارد. این بنا نه تنها نمادی از حضور جامعه انگلیکان در مسکو است، بلکه شاهدی بر تاب آوری ایمان و پایداری میراث فرهنگی در برابر امواج تغییرات سیاسی و ایدئولوژیک است.

ریشه های تأسیس: خانه معنوی جامعه انگلیسی در اواخر قرن ۱۹ میلادی

پیدایش کلیسای انگلیکان سنت آندره در مسکو، ریشه در نیازهای یک جامعه رو به رشد و پویا داشت. اواخر قرن نوزدهم میلادی، شاهد گسترش حضور تجار، دیپلمات ها، مهندسان و سایر متخصصان انگلیسی در مسکو بود. این جامعه مهاجر، که بسیاری از آن ها برای مدت های طولانی در روسیه اقامت می کردند، نیازمند یک مرکز معنوی و اجتماعی بودند تا بتوانند آداب و رسوم مذهبی خود را مطابق با سنت های فرقه انگلیکان به جا آورند. کلیساهای ارتدوکس روسیه، با وجود شکوه و زیبایی خاص خود، قادر به پاسخگویی به نیازهای مذهبی جامعه انگلیکان نبودند و لذا ضرورت تأسیس یک کلیسای مستقل انگلیکان در مسکو بیش از پیش احساس می شد.

مراحل ساخت و معماری کلیسای سنت آندره

پروژه ساخت کلیسای سنت آندره در سال ۱۸۸۳ آغاز شد و تنها یک سال بعد، در سال ۱۸۸۴ به اتمام رسید که نشان دهنده سرعت و کارآمدی در ساخت و ساز در آن دوران است. معمار برجسته این بنا، ریچارد ناور (Richard Knauer)، فردی بود که با طراحی خود، اثری ماندگار از سبک نئوگوتیک را در قلب مسکو خلق کرد. نئوگوتیک، که بازگشتی به سبک گوتیک قرون وسطی با الهام از معماری کلیساهای انگلیسی و اروپای شمالی بود، در نیمه دوم قرن نوزدهم محبوبیت زیادی یافته بود. ناور با الهام از این سبک، ویژگی های بارز آن را در کلیسای سنت آندره به نمایش گذاشت. این ویژگی ها شامل پنجره های بلند و کشیده، سقف های شیب دار با شیروانی های تیز، قوس های نوک تیز (Lancet Arches)، و جزئیات تزئینی ظریف و پیچیده است که به ساختمان ظاهری باشکوه و در عین حال معنوی می بخشند.

تأمین بودجه برای ساخت این کلیسا عمدتاً از طریق کمک های مالی جامعه انگلیسی مقیم مسکو و حامیان انگلیکان در بریتانیا و سایر نقاط جهان صورت گرفت. این مشارکت گسترده، نشان دهنده اهمیت این پروژه برای حفظ هویت مذهبی و فرهنگی جامعه انگلیسی در روسیه بود. سازه آجری کلیسا با نمای سنگی، برج ناقوس بلند و مناره های کوچک، جلوه ای خاص به آن بخشیده است. استفاده از مصالح باکیفیت و دقت در جزئیات، باعث شده که این بنا پس از گذشت سالیان طولانی و تحمل فراز و نشیب های فراوان، همچنان پابرجا و زیبا باقی بماند. کلیسای سنت آندره نه تنها یک مکان عبادت، بلکه نمادی از پیوندهای فرهنگی و تاریخی بین دو ملت بود که در سایه مذهب، استحکام یافته بود.

تأسیس کلیسای انگلیکان سنت آندره در مسکو، نمادی از نیاز جامعه رو به رشد انگلیسی زبان مقیم روسیه به حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود بود که با معماری نئوگوتیک و حمایت های مالی گسترده به ثمر نشست.

دوران پرفراز و نشیب: تغییر کاربری ها در عصر شوروی (اوایل قرن ۲۰ تا اواخر قرن ۲۰)

با وقوع انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و روی کار آمدن دولت بلشویک در روسیه، رویکرد به مذهب به کلی دگرگون شد. ایدئولوژی کمونیستی، مذهب را افیون توده ها می دانست و به همین دلیل، کلیساها و سایر اماکن مذهبی هدف سیاست های ضد مذهبی دولت جدید قرار گرفتند. کلیسای انگلیکان سنت آندره نیز از این قاعده مستثنی نبود و در سال ۱۹۲۰، تنها سه سال پس از انقلاب، توسط دولت شوروی مصادره شد.

این مصادره، آغاز فصلی جدید و پرچالش در تاریخ این بنا بود. هدف از مصادره، نه تنها کنترل دارایی های کلیسا، بلکه از بین بردن نفوذ مذهب در جامعه و تغییر کاربری اماکن مذهبی به فضاهایی مطابق با ایدئولوژی جدید بود. در نتیجه، کلیسای سنت آندره از کاربری مذهبی اصلی خود خارج شد و برای دهه ها، شاهد تغییرات مکرر در عملکرد خود بود که بازتاب دهنده شرایط سیاسی و اجتماعی متغیر دوران شوروی بود.

کاربری های متنوع و غیرمذهبی کلیسای سنت آندره

در طول دوران شوروی، ساختمان کلیسای سنت آندره شاهد کاربری های بسیار متنوع و بعضاً نامتعارفی بود که هر یک فصلی از داستان بقای این بنا را رقم زدند. این تغییرات، در ابتدا با نیازهای عملی دولت تازه تأسیس شوروی همسو بود و سپس به مرور زمان به دلیل سیاست های فرهنگی و اقتصادی رژیم، شکل های متفاوتی به خود گرفت:

1. انبار و برج اسلحه: در سال های اولیه پس از مصادره، ساختمان کلیسا به دلیل فضای داخلی وسیع و موقعیت استراتژیک، به عنوان انبار و حتی برج اسلحه مورد استفاده قرار گرفت. این کاربری، نمادی از رویکرد نظامی گرایانه و آمادگی برای دفاع از انقلاب بود.
2. خوابگاه دخترانه: در مقطعی دیگر، کلیسا به یک خوابگاه برای دختران تبدیل شد. این تغییر کاربری نشان دهنده تلاش برای بازآرایی ساختار اجتماعی و استفاده از فضاهای موجود برای تأمین نیازهای عمومی، هرچند با بی توجهی به کاربری اصلی بنا، بود.
3. محل استقرار دیپلمات های کشورهای استونی و فنلاند: در دوره ای، بخش هایی از کلیسا به عنوان محل اقامت و دفاتر دیپلمات های کشورهای تازه تأسیس استونی و فنلاند مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع، نشان دهنده جایگاه کلیسا به عنوان یک ساختمان مستحکم و مناسب برای نیازهای دیپلماتیک در آن زمان بود.
4. استودیوی ضبط صدا (استودیو Melodiya): شاید یکی از جالب ترین و طولانی ترین کاربری های کلیسا، تبدیل آن به استودیوی ضبط صدای Melodiya از سال ۱۹۶۴ به بعد بود. Melodiya یکی از بزرگترین شرکت های ضبط و نشر موسیقی در اتحاد جماهیر شوروی بود. فضای وسیع و آکوستیک خوب کلیسا، آن را به مکانی ایده آل برای ضبط موسیقی کلاسیک، کرال و ارکستر تبدیل کرده بود. این کاربری، اگرچه مذهبی نبود، اما به نوعی به حفظ ساختار فیزیکی بنا کمک کرد، چرا که برای مقاصد فرهنگی و هنری مهمی به کار گرفته می شد.

این تغییرات مکرر، تأثیرات عمیقی بر وضعیت فیزیکی و معنوی ساختمان کلیسا گذاشت. جزئیات تزئینی داخلی ممکن بود آسیب ببینند یا تغییر کنند، و حس معنوی که روزگاری بر فضا حاکم بود، جای خود را به کارکردهای کاملاً دنیوی داد. با این حال، باید اذعان داشت که همین تغییر کاربری ها، به نوعی به حفظ بقای ساختمان از تخریب کامل کمک کرد. در دوران شوروی، بسیاری از کلیساها و اماکن مذهبی به طور کامل ویران شدند، اما کلیسای سنت آندره، با وجود تغییر هویت، از گزند تخریب مصون ماند و توانست دهه ها استفاده غیرمذهبی را تاب آورد.

حفظ بقای کلیسا در دوران سخت

چگونگی حفظ ساختمان از تخریب کامل علیرغم تغییر کاربری ها، نکته ای قابل تأمل در تاریخ کلیسای سنت آندره است. اگرچه سیاست های دولت شوروی در ابتدا ضد مذهبی بود، اما ارزش معماری و استحکام بنای کلیسا احتمالاً نقش مهمی در نجات آن ایفا کرد. استفاده از آن برای مقاصد مختلف، به جای تخریب و ساخت و ساز از نو، رویکردی عملی و اقتصادی محسوب می شد. به ویژه، تبدیل آن به استودیوی ضبط Melodiya، به نوعی به پایداری ساختمان کمک کرد زیرا نیاز به حفظ سلامت ساختاری برای آکوستیک و عملکرد مناسب استودیو وجود داشت. این عوامل، در کنار اهمیت تاریخی و زیبایی شناختی کلیسا، باعث شد تا این بنا از سرنوشت تلخ بسیاری دیگر از اماکن مذهبی در شوروی رهایی یابد و بتواند دوران سخت را پشت سر بگذارد و برای نسل های آینده باقی بماند.

بازگشت به ریشه ها: احیا و بازگشایی (دهه ۱۹۹۰ میلادی)

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و آغاز دوران جدید در روسیه، رویکرد به مذهب و آزادی های مذهبی تغییر کرد. این تحول، فرصتی را برای احیای بسیاری از کلیساها و اماکن مذهبی که در دوران کمونیستی مصادره شده بودند، فراهم آورد. در این میان، کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو نیز توانست مسیر بازگشت به کاربری مذهبی خود را طی کند، مسیری که با نقش آفرینی های دیپلماتیک مهمی همراه بود.

نقش سفر ملکه الیزابت دوم

یکی از نقاط عطف اصلی در فرآیند بازگرداندن کلیسای سنت آندره به جامعه انگلیکان، سفر تاریخی ملکه الیزابت دوم به مسکو در ۱۹ اکتبر ۱۹۹۴ بود. این سفر، که اولین بازدید یک پادشاه بریتانیایی از روسیه محسوب می شد، دارای اهمیت دیپلماتیک و نمادین بسیار بالایی بود و نشانگر بهبود روابط بین دو کشور پس از سال ها جنگ سرد بود. در جریان این سفر، مذاکرات و توافقاتی بین مقامات بریتانیایی و دولت وقت روسیه انجام شد که به بازگرداندن ساختمان کلیسا به کاربری مذهبی اصلی خود منجر شد. حضور ملکه و پیگیری این موضوع، به عنوان یک نماد از احترام متقابل و آشتی فرهنگی، تأثیر بسزایی در تسریع این فرآیند داشت. این واقعه، نه تنها برای جامعه انگلیکان در مسکو، بلکه برای روابط دیپلماتیک بریتانیا و روسیه نیز اهمیت زیادی پیدا کرد.

فرآیند بازسازی و بازگشایی

پس از توافقات اولیه، فرآیند بازسازی و بازگرداندن کلیسا به وضعیت اولیه خود آغاز شد. دهه ها استفاده غیرمذهبی و تغییرات متعدد در ساختار داخلی، نیاز به بازسازی های گسترده ای را ضروری می ساخت. این بازسازی ها شامل مرمت بخش های آسیب دیده، بازسازی محراب، نیمکت ها و سایر اجزای داخلی کلیسا، و همچنین نصب مجدد نمادها و تزئینات مذهبی بود. جامعه انگلیکان، با حمایت مالی و معنوی از سراسر جهان، در این فرآیند مشارکت فعالی داشت. در نهایت، پس از تلاش های فراوان، کلیسای سنت آندره به طور رسمی بازگشایی شد و فعالیت های مذهبی در آن از سر گرفته شد. این بازگشایی، نه تنها نمادی از احیای آزادی های مذهبی در روسیه بود، بلکه نشانگر توانایی جوامع مذهبی برای بازیابی میراث خود پس از دورانی طولانی از سرکوب بود.

این بازگشت به ریشه ها، دارای اهمیت چندجانبه ای بود. اولاً، به عنوان نمادی قدرتمند از بهبود روابط دیپلماتیک و فرهنگی میان انگلستان و روسیه عمل کرد. پس از دهه ها تنش و بی اعتمادی، بازگرداندن یک نماد فرهنگی و مذهبی بریتانیا در قلب مسکو، پیامی روشن از آشتی و همکاری بود. ثانیاً، این رویداد منجر به احیای مجدد جامعه انگلیکان در مسکو شد. پس از سال ها پراکندگی و عدم وجود یک مرکز مذهبی رسمی، این کلیسا بار دیگر به خانه معنوی و اجتماعی برای پیروان این فرقه در پایتخت روسیه تبدیل شد. این بازگشایی، نه تنها به جامعه انگلیکان هویت و مرکزیت بخشید، بلکه بستری برای فعالیت های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی فراهم آورد که پیش از آن امکان پذیر نبود.

جایگاه کنونی: نمادی زنده از تاریخ و معنویت

امروزه، کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو به عنوان یک مرکز فعال مذهبی و فرهنگی، جایگاه ویژه ای در پایتخت روسیه دارد. این کلیسا نه تنها محل برگزاری مراسم مذهبی منظم برای جامعه انگلیکان محلی و بین المللی است، بلکه به یک پاتوق فرهنگی و تاریخی نیز تبدیل شده است. برنامه های مذهبی هفتگی، مراسم خاص فصلی، و رویدادهای اجتماعی برای اعضای جامعه، در این کلیسا برگزار می شود و آن را به یک نهاد پویا در شهر مسکو تبدیل کرده است.

علاوه بر کارکرد مذهبی، کلیسای سنت آندره میزبان فعالیت های فرهنگی متعددی نیز هست. فضای آکوستیک برجسته این کلیسا، که در گذشته میزبان استودیو Melodiya بود، آن را به مکانی ایده آل برای برگزاری کنسرت های موسیقی کلاسیک، کرال و اجراهای هنری تبدیل کرده است. این رویدادها، نه تنها به حفظ و گسترش هنر کمک می کنند، بلکه در جذب طیف وسیع تری از مخاطبان، از جمله علاقه مندان به موسیقی و فرهنگ، مؤثر هستند. این فعالیت های فرهنگی، به کلیسا امکان می دهند تا نقشی فراتر از یک مرکز صرفاً مذهبی ایفا کند و به پلی برای تعاملات فرهنگی و اجتماعی در مسکو تبدیل شود.

کلیسای سنت آندره همچنین یک جاذبه گردشگری و تاریخی مهم برای بازدیدکنندگان مسکو است. معماری نئوگوتیک متمایز آن، که در میان کلیساهای ارتدوکس روسی کمیاب است، برای دوستداران معماری و هنر جذابیت خاصی دارد. بازدیدکنندگان می توانند از فضای آرام و باشکوه کلیسا دیدن کنند، با تاریخچه غنی آن آشنا شوند و از زیبایی های هنری و معماری آن لذت ببرند. داستان پرفراز و نشیب این کلیسا، از دوران تأسیس تا بازسازی، آن را به نمادی از تاب آوری و تغییر تبدیل کرده که برای بسیاری از گردشگران الهام بخش است. حضور در این مکان، فرصتی برای درک عمیق تر از تنوع فرهنگی و مذهبی مسکو و همچنین مشاهده یکی از نمونه های برجسته معماری نئوگوتیک در روسیه است.

ویژگی های معماری نئوگوتیک در کلیسای سنت آندره

سبک معماری نئوگوتیک که در کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو به کار رفته، در واقع الهامی نو از سبک گوتیک قرون وسطی است که در قرن ۱۸ میلادی و به طور خاص در انگلستان پدیدار شد. این سبک در واکنش به رواج سبک نئوکلاسیک در قاره اروپا شکل گرفت و تلاشی برای بازگشت به ریشه های رمانتیک و دراماتیک معماری بود. نئوگوتیک نه تنها در ساخت و طراحی ساختمان های مذهبی و عمومی در شبه جزیره انگلستان، قاره آمریکا و اروپا فراگیر شد، بلکه تأثیرات عمیقی بر طراحی وسایل و لوازم خانه، آثار هنری و حتی سبک نوشتاری نویسندگان نیز گذاشت.

از جمله ویژگی های برجسته سبک نئوگوتیک، که در کلیسای سنت آندره نیز مشهود است، می توان به عدم تأکید بر تقارن مطلق اشاره کرد، هرچند ممکن است تقارن کلی در طراحی حفظ شود. ساخت برج و بارو، مناره های بلند و نوک تیز، و پنجره های کشیده و رنگارنگ (با نقوش شیشه ای که نور را به شکلی خاص به داخل هدایت می کنند)، از مهم ترین مولفه های این سبک هستند. تزئینات ظریف و پیچیده، استفاده از سنگ تراشی های دقیق، و سقف های شیب دار با شیروانی های تیز نیز از دیگر مشخصه هایی هستند که به بنا ظاهری باشکوه و دراماتیک می بخشند. این عناصر، با کمی به روزرسانی و تلفیق با تکنیک های ساخت و ساز جدیدتر، شکلی مدرن تر از زیبایی شناسی گوتیک را ارائه می دهند که در کلیسای سنت آندره مسکو به خوبی به نمایش گذاشته شده است.

کلیسای سنت آندره با دیوارهای آجری قرمز و جزئیات سنگی روشن، نمایی چشمگیر در میان بناهای اطراف خود ایجاد کرده است. برج ناقوس مربع شکل آن، به همراه مناره های کوچک تر و پنجره های بلند و باریک، به آن ظاهری سنتی و در عین حال متمایز می بخشد. این ویژگی ها کلیسا را به نمونه ای بارز از معماری نئوگوتیک در مسکو تبدیل کرده است که نه تنها جذابیت بصری دارد، بلکه تاریخچه معماری قرن نوزدهم را نیز بازتاب می دهد.

نتیجه گیری: روایت ماندگار یک بنای تاریخی

کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو، بیش از یک بنای مذهبی، گواه زنده ای از تحولات عمیق تاریخی، اجتماعی و مذهبی مسکو و حتی روسیه است. از تأسیس آن در اواخر قرن نوزدهم به عنوان خانه معنوی جامعه انگلیسی، تا سال های سخت و تغییر کاربری های غیرمذهبی در دوران شوروی و در نهایت بازگشت باشکوه به ریشه های خود در دهه ۱۹۹۰، هر فصل از تاریخ این کلیسا داستانی منحصر به فرد را روایت می کند.

سرگذشت کلیسای سنت آندره درس هایی ارزشمند درباره پایداری ایمان، اهمیت میراث فرهنگی، و توانایی جوامع برای احیای هویت خود در برابر چالش ها ارائه می دهد. این کلیسا نه تنها نمادی از حضور تاریخی انگلیکان ها در روسیه است، بلکه شاهدی بر توانایی یک ملت برای عبور از دوران های تاریک و بازگرداندن ارزش های فراموش شده است. با معماری متمایز نئوگوتیک و نقش فعال کنونی اش در جامعه مسکو، کلیسای سنت آندره همچنان به عنوان یک مرکز معنوی، فرهنگی و تاریخی، پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه مندان از سراسر جهان است. بازدید از این مکان، فرصتی بی نظیر برای تجربه فضای منحصر به فرد آن و درک عمیق تر از لایه های مختلف تاریخ پایتخت روسیه است.

جاذبه های نزدیک به کلیسای انگلیکان سنت آندره مسکو

موقعیت استراتژیک کلیسای انگلیکان سنت آندره در مسکو، دسترسی به بسیاری از جاذبه های مهم و دیدنی این شهر را برای بازدیدکنندگان آسان می کند. این نزدیکی به مراکز تاریخی و فرهنگی، فرصتی عالی برای تکمیل تجربه گردشگری و درک بهتر از تاریخ و هنر روسیه فراهم می آورد:

کلیسای سنت باسیل | St. Basil’s Cathedral

این کلیسای مشهور، یکی از نمادهای بی بدیل مسکو و روسیه است که با معماری رنگارنگ و پیازگون خود در میدان سرخ خودنمایی می کند. کلیسای سنت باسیل که به دستور مستقیم ایوان مخوف ساخته شده، تا اوایل قرن هفدهم بلندترین ساختمان مسکو محسوب می شد. در سال ۱۹۲۹ به موزه تبدیل شد و در سال ۱۹۹۰ به همراه میدان سرخ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. یکی از داستان های مشهور و شاید تلخ مرتبط با این کلیسا، دستور ایوان مخوف برای کور کردن معمار آن پس از اتمام ساخت، به منظور جلوگیری از ساخت بنایی زیباتر، است.

• آدرس: Red Square, Moskva, Russia, 109012

میدان سرخ | Red Square

میدان کراسنایا پلوشاد یا همان میدان سرخ، قلب تپنده مسکو و یکی از مشهورترین جاذبه های جهان است. این میدان، میزبان بسیاری از بناهای تاریخی و مهم شهر از جمله کرملین، آرامگاه لنین، موزه دولتی تاریخ و کلیسای کازان است. این میدان علاوه بر اهمیت تاریخی، مرکز برگزاری رویدادها و جشن های ملی روسیه، از جمله رژه پیروزی سالانه، است. بیشتر خیابان های اصلی مسکو به این میدان منتهی می شوند.

• آدرس: Red Square, Moskva, Russia, 109012

محوطه کرملین | The Moscow Kremlin

کرملین، که یک مجموعه عظیم تاریخی و سلطنتی است، نه تنها از نظر سیاسی دارای اهمیت بالایی است (مقر رسمی ریاست جمهوری روسیه)، بلکه یکی از پربازدیدترین مقاصد گردشگری مسکو نیز به شمار می رود. این مجموعه شامل چندین کاخ، کلیسا و برج های تاریخی است که توسط دیواری بلند و مستحکم با ۱۹ برج احاطه شده اند. از جمله جاذبه های درون کرملین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاخ ترام (Terem Palace)
• کاخ فاستس (Faceted Palace)
• سالن طلایی تزار (Golden Tsarina’s Chamber)
• برج اسپاسکایا (Spasskaya Tower)
• کلیسای دورمیشن (Dormition Cathedral)
• کلیسای مقدس عید تبشیر (Annunciation Cathedral)
• کلیسای فرشته مقرب (Archangel Cathedral)
• برج عظیم ناقوس ایوان (Ivan the Great Bell Tower)
• ناقوس تزار (Tsar Bell)
• بنای مجلس سنا (Senate Building)
• کلیسای دوازده حواریون (Twelve Apostles Church)
• کاخ پدرسالار (Patriarch’s Palace)

این مجموعه یک تاریخ زنده از قدرت و هنر روسیه را به نمایش می گذارد.

• آدرس: Moscow, Russia, 103073

تئاتر بولشوی | Bolshoi Theatre

تئاتر بولشوی، یکی از مهم ترین تالارهای نمایش در جهان، به ویژه برای اجراهای باله و اپرا، است. این تئاتر تاریخی که ساخت آن به سال ۱۷۷۶ میلادی بازمی گردد، با وجود اینکه سه بار دچار آتش سوزی شده، هر بار به بهترین شکل ممکن بازسازی و احیا شده است. نمایش مشهور باله «دریاچه قو» اثر چایکوفسکی، برای اولین بار در سال ۱۸۸۷ در همین تئاتر اجرا شد که به شهرت جهانی آن افزود.

• آدرس: Theatre Square, 1, Moskva, Russia, 125009

موزه پوشکین | The Pushkin State Museum of Fine Arts

موزه دولتی هنرهای زیبا پوشکین، یکی از بزرگترین و مهم ترین موزه های هنری در روسیه است که روبروی کلیسای جامع مسیح نجات دهنده قرار دارد. ساخت این موزه از سال ۱۸۹۸ تا ۱۹۱۲ به طول انجامید و در ابتدا به افتخار الکساندر سوم نام گذاری شده بود. این موزه مجموعه ای گسترده از آثار هنری اروپایی و بین المللی از دوران باستان تا قرن بیستم را در خود جای داده است و برای علاقه مندان به هنر، مقصدی ضروری محسوب می شود.

• آدرس: Ulitsa Volkhonka, 12, Moskva, Russia, 119019

گالری ترتیاکوف | The State Tretyakov Gallery

گالری ترتیاکوف، یکی از مهم ترین نگارخانه های شهر مسکو است که مجموعه ای بی نظیر از هنر روسیه، از عصر طلایی تا هنر مدرن، را به نمایش می گذارد. این موزه در واقع منزل شخصی پاول ترتیاکوف، یک تاجر و مجموعه دار هنری بود که از سال ۱۸۵۶ به همراه برادرش شروع به جمع آوری آثار هنرمندان داخلی و خارجی کرد. امروزه این گالری بیش از ۱۸۰ هزار تابلوی نقاشی، مجسمه و شمایل را در خود جای داده است و نمایانگر غنای هنر روس است.

• آدرس: Lavrushinsky Ln, 10, Moskva, Russia, 119017

مقبره لنین | Lenin’s Mausoleum

این مقبره، که در میدان سرخ قرار دارد و بازدید از آن رایگان است، محل نگهداری پیکر مومیایی شده ولادیمیر لنین، رهبر انقلاب بلشویکی و بنیان گذار اتحاد جماهیر شوروی است. تکنیک های خاص مومیایی سازی باعث شده اند که پیکر لنین پس از دهه ها همچنان سالم و قابل نمایش باقی بماند. این مقبره، یک نماد مهم از دوران شوروی و جاذبه ای برای علاقه مندان به تاریخ سیاسی است.

• آدرس: Red Square, Moskva, Russia, 109012