علی‌رغم اینکه اختلال یادگیری، چالش‌های بسیاری را برای کودکان در مدرسه ایجاد می‌کند، به سختی قابل تشخیص است. به طور کلی اختلال یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که مغز، اطلاعات را به روش‌های غیرمعمول دریافت و پردازش می‌کند. اختلال یادگیری در کودکان دبستانی باعث می‌شود آنها در کارهای خواندن، نوشتن، انجام ریاضیات، استفاده از زبان یا درک کلام دیگران، اجتماعی شدن و بسیاری از مهارت‌های دیگر با مشکلاتی مواجه شوند. در این حالت فرد نمی‌تواند مهارت‌های مختلف را یاد بگیرد یا از آنها استفاده کند.
انواع اختلال یادگیری در کودکان پیش‌دبستانی
اختلال یادگیری طیف وسیعی دارد. این کودکان بهره هوشی برابر یا حتی بیشتر از دیگران دارند و تنها در برخی مهارت‌های تحصیل دچار مشکل هستند. در ادامه انوع اختلالات یادگیری معرفی شده است. به کمک لباس دختر السا نکات مثبت پرنسس داستان را به درستی به کودک می توان آموزش داد.
اختلال در خواندن
کودکانی که درگیر اختلال خواندن هستند، ترکیب صداهای متمایز و کلمات را درک نمی‌کنند یا اینکه در فهم چگونگی ترتیب حروف صدادار و بی‌صدا دچار مشکل هستند.
اختلال در نوشتن
نوشتن مهارت پیچیده‌ای است که به کاربرد و هماهنگی توانمندی‌های مختلف مانند بینایی، حرکت و توانایی پردازش اطلاعات احتیاج دارد. کودکانی که در نوشتن مشکل دارند دست خط بدی دارند، املای آنها ضعیف است و معمولاً در مواردی مانند دستور زبان یا علائم نگارشی مشکل دارند.
اختلال ریاضی
اختلال ریاضی به حل مسائل، کار کردن با اعداد، یادگیری قوانین پایه، کاربرد فرمول‌ها و استفاده از نمادهای ریاضی باز می‌گردد. این اختلال به راحتی از نمرات ریاضی کودکان قابل تشخیص است.
اختلال گفتاری
کودکانی که دچار اختلال گفتاری هستند، ممکن است لکنت زبان داشته باشند یا در تلفظ برخی از هجاها یا صداهای خاص دچار مشکل شوند.
تفاوت سختی یادگیری و اختلال یادگیری در کودکان
سختی یادگیری به معنای وجود مشکل در مهارت‌هایی چون خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی است. اختلالات یادگیری اما مشکلاتی خاص، جدی و ادامه‌دار در خواندن، نوشتن و یا محاسبات است که توسط متخصص سلامت روان تشخیص داده می‌شود. از جمله این اختلالات می‌توان به دیسلکسیا (خوانش پریشی یا ناتوانی در خواندن)، دیسگرافیا (نوشتار پریشی یا ناتوانی در نگارش) و دیسکلکولیا ( ناتوانی در مهارت‌های محاسباتی) اشاره کرد.
«اختلال یادگیری» اصطلاحی است که متخصصان هنگام تشخیص مشکلی خاصی در خواندن، نوشتن و یا محاسبات از آن استفاده می‌کنند. برخی از افراد از «ناتوانی یادگیری» استفاده می‌کنند. این اصطلاحات کم و بیش هم معنی هستند.
اگر کودک شما علائم اولیه سختی یادگیری دارد، الزاما به این معنی نیست که او دارای اختلال یادگیری است. برخی کودکان برای کسب مهارت‌های خواندن، نوشتن و محاسبات به زمان بیشتری نیاز دارند. دلایل دیگری هم ممکن است دستیابی به این مهارت‌ها را برای کودکان سخت کند. به عنوان مثال، غیبت زیادی در مدرسه داشته‌اند و یا مشکلات شنوایی و بینایی از جمله این دلایل هستند.
نشانه‌های ناتوانی در یادگیری در کودکان
با پرسیدن ۹ سوال زیر می‌توانید متوجه این موضوع شوید که آیا کودک شما دچار اختلال یادگیری هست یا خیر؟
۱- آیا کودک شما دایره لغاتی بیشتر از ۲۰۰ کلمه دارد؟
اکثر کودکان ۳ ساله می‌توانند کلمات مربوط به اعضای بدن، اشیای روزمره و ضمایر اصلی مانند «من» و «تو» را به راحتی به زبان بیاورند. آنها در این سن اغلب از واژه‌ی «چرا؟» برای سوال پرسیدن استفاده می‌کنند و یاد گرفته‌اند که برخی از کلمات را به شکل جمع به کار ببرند.
مشکلات گفتاری و زبانی اغلب یکی از اولین نشانه‌های ناتوانی یادگیری در کودکان است که ممکن است دلایلی مانند اختلالات شنوایی یا اختلال در شیوه استفاده از عضله زبان برای ادای کلمات داشته باشد.
۲- آیا کودک شما می‌تواند بگوید چند سال دارد؟
کودکان تا ۳۶ ماهگی یا ۳ سالگی باید مفهوم «چند» را متوجه شوند و بتوانند انگشتان دست را به نشانه‌ی میزان سن خود بالا نگه دارند. کودکان در این سنین باید بتوانند اعداد را بشمارند. البته ممکن است چند عدد را از قلم بیندازند اما باید با آشنا باشند.
در سن ۴ سالگی بیشتر کودکان می‌توانند تا ۲۰ بشمارند. دکتر گریفین می‌افزاید اگر کودک شما در شمارش اعداد با مشکل مواجه است، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال دیسلکسیا یا باشد که با ناتوانی در یادگیری اعداد و زمان در او بروز پیدا می‌کند.
۳- آیا کودک شما حروف الفبا را می‌شناسد؟
کودکان بین ۳ تا ۴ ساله باید بتوانند تا ۱۰ حرف را با دیدن شکل آن تشخیص دهند. برخی از کودکان در این سن می‌توانند با دیدن نام خود روی یک برگه کاغذ آن را بشناسند. اگر کودک شما در این زمینه از اکثر همسالان خود عقب مانده است، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری یا اختلال خوانش پریشی یا همان دیسلکسیا باشد.
اختلال دیسلکسیا در کودکان به این شکل بروز پیدا می‌کند که بچه‌ها مبتلا به آن نمی‌توانند املای کلمات را به درستی بخوانند و به همین دلیل در خواندن و نوشتن با مشکل مواجه می‌شوند.
۴- آیا کودک شما در مقایسه با همسالان خود بلوغ کمتری داشته است؟
طبق مطالعه‌ای در موسسه ملی بهداشت، ، ممکن است بخش‌هایی از مغز آنها حدود ۳ سال دیرتر از سایر کودکان رشد کند و به همین دلیل در یادگیری ناتوان به نظر برسند.
دکتر پارلاکیان می‌گوید: «مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهدکودک بسیار مهم هستند. کودکان باید بتوانند در مهدکودک با دیگر همسالان خود ارتباط برقرار کرده و همکاری کنند و بدون عصبانیت یا پرت کردن اجسام، احساسات خود را تحت کنترل داشته باشند. البته بزرگسالان هم هر چند وقت یک‌بار عصبانی می‌شوند اما کودکان در سن ۵ سالگی باید بتوانند احساسات خود را به روشی مناسب کنترل کنند».
۵- آیا کودک شما سعی می‌کند نوشته‌ها را بخواند؟
کودکان پیش دبستانی می‌توانند درباره تصاویری که در کتاب‌ها می‌بینند سوال بپرسند و با تورق کتاب‌های داستان اینطور وانمود کنند که خودشان کتاب را می‌خوانند. در سن ۴ سالگی اکثر بچه‌ها می‌توانند چند خط از کتاب داستان مورد علاقه‌ی خود را بدون شناخت کلمات و صرفا با تماشای شکل حروف، بخوانند و برای دیگران تعریف کنند.
در این سنین کودکان متوجه می‌شوند این اشکال – یا همان حروف – معانی مخصوص به خود دارند و برای تعریف کردن یک داستان یا خواندن کتاب باید به این حروف یا کلمات توجه کنند. اینکه کودکان درک کنند که حروف موجود در کتاب داستان ارتباط مستقیمی با خواندن دارد، بسیار مهم است.
۶- سر سفره چطور رفتار می‌کنند؟
کودکان در سنین بین ۳ تا ۴ سالگی قاشق و چنگال را به جای مشت با انگشتان خود می‌گیرند. همین موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌های رشد سالم کودک شما باشد. علاوه بر این، کودکان پیش دبستانی باید بتوانند مداد رنگی را با انگشتان خود بگیرند و روی کاغذ بکشند. برخلاف کودکان کوچکتر که مداد را در مشت دست خود می‌گیرند.
۷- آیا کودک شما صدا شدن توسط دوستانش را نادیده می‌گیرد؟
بی‌توجهی به صدا شدن توسط دوستان می‌تواند به دلیل وجود اختلال در شنوایی کودکان باشد. چنین اختلالاتی ممکن است کودک شما را در یادگیری موضوعات مهم‌تر با مانع روبه‌رو کند. این مشکل همچنین می‌تواند روی گفتار، حافظه و درک مکان اشیا در محیط هم روی کودک تاثیر بگذارد.
بنابراین اگر فرزند خود را صدا می‌کنید و او واکنشی نشان نمی‌دهد، حتما این موضوع را جدی بگیرید چون ممکن است نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری او باشد. اگر کودک شما رویای پرنسس شدن را در سر دارد؛ همین امروز نسبت به خرید لباس زیبای خفته اقدام کنید
۸- آیا کودک شما به راحتی از راه پله بالا می‌رود؟
کودکان در سن ۳ سالگی باید بتوانند به راحتی از راه‌پله‌های خانه بالا و پایین بروند، بپرند، دستگیره‌های در را حرکت داده و در را باز کنند. کودکانی که در انجام دادن این کارها با مشکل مواجه هستند احتمال دارد دچار اختلال در مهارت‌های حرکتی باشند. با مشاهده‌ی این صحنه که کودک شما به راحتی نمی‌تواند از راه پله بالا بیاید، حتما دقت بیشتری روی دیگر رفتارهای او داشته باشید.
۹- آیا کودک شما با دوستانش بازی‌های خیالی می‌کند؟
کودکان بین ۳ تا ۴ ساله قوه‌ی تخیل نسبتا خوبی دارند و به همین دلیل با دوستان خود بازی‌های خیالی انجام می‌دهند و مثلا یکی از آنها نقش مادر را بر عهده می‌گیرد و دیگری نقش کودک او را بازی می‌کند. بازی‌های وانمودی بخش بزرگی از بازی‌های کودکان پیش دبستانی را در بر می‌گیرد که روی قوه تخیل آنها تاثیر مستقیم دارد.
اگر کودک شما چنین بازی‌هایی انجام نمی‌دهد یا در مقابل درخواست دوستش برای انجام چنین بازی‌هایی واکنش خوبی ندارد حتما با پزشک کودکان مشورت کنید چون ممکن است این مشکل روی مهارت‌های اجتماعی و روابط کودک شما تاثیر منفی بگذارد.
درمان اختلالات یادگیری
اگر مشکوک هستید که فرزند شما در یادگیری مشکل دارد، باید زمان بیشتری را برای تقویت مهارت‌های او اختصاص دهید. شما باید برای انجام تکالیف مدرسه، مطالعه و سازماندهی آموزش او وقت بگذارید و هرچه زودتر اقدام به بررسی مشکلات کنید.در ادامه راهکارهایی ارائه شده‌اند که می‌توانید با استفاده از آنها تا حد زیادی مشکلات فرزند خود را برطرف کنید..
۱. با معلم فرزندتان صحبت کنید
یک قرار ملاقات با معلم فرزندتان تنظیم کنید. لازم نیست حتما تا جلسه اولیا مربیان منتظر بمانید. شما هر زمانی که نیاز دارید، می‌توانید معلم فرزند خود را ملاقات کنید. وقتی با معلم صحبت می‌کنید، از او بپرسید:
- آیا فرزند شما، در مهارت‌های خواندن، نوشتن و محاسبات، مطابق انتظار پیشرفت می‌کند؟
- به طور کلی، اوقات فرزند شما در مدرسه چگونه می‌گذرد؟ آیا خوشحال و با اعتماد به نفس است؟ به درس جذب می‌شود؟
معلم یا مربیان، فرزند شما را ارزیابی می‌کنند و در نهایت شما با بررسی نتایج متوجه وجود مشکل خواهید شد.
۲. به پزشک عمومی خود مراجعه کنید
در اسرع وقت، با پزشک عمومی و یا هر دکتری که در مواجهه با بیماری به او مراجعه می‌کنید، مشورت کنید. پزشک عمومی، در صورت نیاز به ارزیابی و آزمایشات بیشتر شما را به متخصص دیگری مانند متخصص اطفال، روانشناس، آسیب شناس گفتار یا شنوایی شناس ارجاع می‌دهد.
این متخصصان به شما کمک می‌کنند تا بفهمید آیا مسایل دیگری در دشوار کردن یادگیری فرزندتان وجود دارد یا خیر. مشکلاتی چون اختلال در بینایی، شنوایی، رشد زبان، یا مشکل در توجه و تمرکز.
۳. کلاس‌های فوق برنامه مدرسه را بشناسید
اگر کودک شما در خواندن، نوشتن یا محاسبات عقب مانده است، با معلم فرزندتان در مورد طرح‌های فوق برنامه سوادآموزی مدرسه صحبت کنید.
این برنامه‌ها شامل تمرین انفرادی یا گروهی کوچک با مربی آموزشی می‌باشد. این نوع حمایت، به کودک شما کمک می‌کند تا مفاهیم را بیاموزد و مهارت‌ها را با سرعت مناسب خود تمرین کند.
۴. اختلالات یادگیری را توسط متخصص، ارزیابی کنید
اگر کودک شما با وجود شرکت در کلاس‌های فوق برنامه و تمرین بیشتر، همچنان با خواندن، نوشتن و محاسبات مشکل دارد. از کادر مدرسه بخواهید تا ارزیابی رسمی اختلال یادگیری را توسط متخصص اطفال یا روانشناس، ترتیب دهند. اگر مدرسه امکان این ارزیابی را ندارد یا اینکه باید مدت زمان زیادی صبر کنید؛ به صورت خصوصی به متخصص مراجعه کنید.
حمایت آموزشی تخصصی برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری
اگر تشخیص اختلال یادگیری برای کودک شما داده شد، مهمترین کار، مهیا کردن حمایت آموزشی لازم برای فرزندتان است. این حمایت‌ها، باعث می‌شود فرزند شما مهارت های خود را بهبود بخشیده و پیشرفت خوبی در یادگیری کند و در نهایت، به او شما کمک می‌کند تا با درس و مدرسه ارتباط بگیرد.
نوع حمایت آموزشی درست، وابسته به نوع اختلال کودکتان است. می‌توانید با معلم فرزندتان یا سایر متخصصانی که با او کار می‌کنند صحبت کنید تا حمایتی که برای فرزند و خانواده مناسب است، عملی کنید. حتما لباس سفید برفی واقعی برای فرزندانتان تهیه کنید
