آداب پذیرایی از مهمان در اسلام

توصیه اسلام در مورد آداب میهمان نوازی

یکی از صفات بسیار پسندیده واخلاقی ، مهمان نوازی و مهمان دوستی است. در فرهنگ اسلام، مهمان حبیب خدا و مایه برکت در منزل میزبان است، مهمان هدیه ای از سوی پروردگار برای افزایش رزق و نزول مغفرت الهی است. همچنین مهمان نوازی علاوه بر اینکه در دنیا سبب فراوانی روزی و پاک شدن از گناهان می شود ، در آخرت نیز، پاداش دارد.

مهمان نوازی در سیره پیشوایان اسلام بسیار دیده می شود و از جایگاه ویژه ای نزد معصومان برخوردار بوده است؛ چرا که این خصلت پسندیده دارای کارکردهای مفید و مهمی در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی است.

در منابع اسلامی روایات فراوانی در تشویق این خصلت ارزنده برای مردم وجود دارد. یکی از مراسمهایی که صله ارحام و مهمانی رفتن در آن وجود دارد، ایام نوروز است که از رسوم اصلی ایرانیان می باشد . حتی ائمه هدی بارها نوروز را به سبب این رسم نیکو ستایش کرده اند. با این وجود میهمانی رفتن هم مناسکی دارد که باید به آن ها توجه کرد.

امیرالمومنین(ع) می فرمایند:«ما من مومن یسمع بهمس الضیف و فرح بذلک الا غفرت له خطایاه و ان کان مطبقه بین السماء و الارض؛ هر مومنی صدای مهمانی را بشنود و خوشحال شود، گناهانش آمرزیده می شود اگر چه گناهان او به اندازه زمین تا آسمان باشد».

شرکت پگاه یک کارخانه تولید فرآورده های لبنی بوده که اولین تولید کننده در این زمینه می باشد. این شرکت شیر پگاه در راستای توسعه نیروی انسانی و با هدف ایجاد کسب و کار استخدام می کند

پاداش اخروی مهمان نوازی 

امیرالمومنین(ع) می فرمایند:

«مومنی که مهمان نواز و مهمان دوست باشد، روز قیامت هنگامی که از قبرش خارج می شود، صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشید، وقتی مردم او را با این وضع مشاهده می کنند، می گویند:”حتما این شخص از پیامبران خداست؟!”

اما فرشته ایی به عنوان معرفی می گوید:

ًٌٍ«این مرد در دنیا مهمان دوست بوده، او مهمان را خوب پذیرایی می کرده و اکنون غیر از داخل شدن در بهشت کار دیگری ندارد. »

قال الصادق(ع):

«من اشبع مومنا وجبت له الجنه؛ هر کسی مومنی را سیر کند بهشت بر او واجب می شود…».

قبول دعوت از میزبان 

یکی از وظایف اخلاقی مسلمانان ، قبول دعوت مهمانی است ، یعنی هر گاه برای میهمانی دعوت شد، باید دعوت را بپذیرد.

رسول خدا (ص) فرموده اند:

«اوصی الشاهدین من امتی و الغائب ان یجیب دعوه المسلم و لو علی خمسه امیال، فان ذلک من الدین؛ به حاضران و غایبان امت سفارش می کنم دعوت مسلمان را قبول کنند اگر چه بنا باشد پنج میل را راهپیمایی کنند زیرا قبول دعوت دیگران نشانه دینداری است».

امام صادق(ع) فرموده اند:

«یکی از حقوق مسلمانان بر مسلمان دیگر این است که دعوت او را اجابت نماید».

نشانه صفا و محبت 

میهمان نوازی علاوه بر ایجاد پیوندی نیکو ، دوستی ، صفا و صمیمیت به نشانه یکرنگی و صفای باطنی نیز می باشد.

امام صادق(ع)بارها فرموده اند:

«محبت مرد نسبت به دیگری وقتی خوب شناخته می شود که ببینیم، از غذای برادر مسلمانش می خورد».

مهمانی های با صفا و صمیمی 

پیشوایان بزرگ ما دوست داشتند تا حد ممکن از تجملات کاسته و صمیمیت و صفای مهمانی را افزون کنند.

مردی امیرالمومنین(ع) را برای خوردن غذا به منزل دعوت کرد.

حضرت فرمودند:

«در صورتی دعوت تو را می پذیرم که تو هم سه کار انجام بدهی».

مرد گفت آن سه کار چیست؟!

حضرت فرمودند:

در خانه چیزی را از من پنهان ننمایی ، از خارج منزل چیزی تهیه نکنی. و موجودی را بیاوری و به خانواده ات سختی و مشقت وارد نکنی و از خوراک آنان چیزی کم ننمایی. مرد قبول کرد و حضرت هم دعوت را پذیرفتند.

حرث اعور یکی از یاران امیرالمومنین(ع) ، روزی نزد ایشان آمد و گفت:

یا علی دوست دارم، به من افتخار بدهی و به خانه من آمده و غذایی میل نمایی.

حضرت فرمود:

به این شرط می آیم که به خاطر آمدن من، خود را به زحمت و مشقت نیندازی و به همان غذای حاضر بی آلایش قناعت کنی! حرث قبول کرد، بعد امیرالمومنین(ع) به خانه او رفت و با غذایی کمی که موجود بود ناهار را صرف کرد»

امام صادق(ع) می فرمودند:

«نابود باد کسی که چیزی را که در خانه دارد برای برادرش نیاورد و آن چه را که در خانه دارد ، کوچک و بی ارزش شمارد و نابود باد کسی که چیزی را که برایش می آورند آن را سبک شمارد»

چگونه باید با مهمان رفتار کرد؟ 

روایات بسیاری وجود دارد که میزبان نباید خود و خانواده اش را به دردسر بیندازد.اما فراهم کردن سفره ای آبرومند و پذیرایی درست نه تنها ممنوع نیست بلکه سفرش زیادی از سوی پیشوایان برای پذیرایی از مهمن شده است.

رسول خدا(ص) فرمودند:

«اگر کسی هزار در هم صرف سفره کند و مومنی از آن غذا بخورد اسراف نیست»

وظایف میزبان در قبال مهمان

میزبان وظایف زیادی در برابر مهمان بر عهده دارد که برخی از آنها عبارتند از :

1.  با رویی گشاده با مهمان برخورد کند.
2.  سخنانی نیکو و شادی آفرین به او بگوید.
3.  غذای مهمان را زود آماده کند.
4.  در صورت امکان قبل از غذا برای مهمان میوه بیاورد زیرا خوردن میوه قبل از غذا بسیار مفید است و خداوند در قرآن و در آیه 21 و 22 سوره واقعه ، میوه را قبل از گوشت آورده است.
5.  وسایل استراحت مهمان را فراهم کند.
6.   او را با رویی گشاده بدرقه نماید.

امام جعفر صادق(ع) فرمودند:

«هر گاه برادر مومنت به خانه تو بیاید از او مپرس:آیا چیزی خورده ای یا نه؟ بلکه هر چه در خانه موجود است، برای او حاضر کن، زیرا جوانمرد، کسی است که هر چه موجود دارد، حاضر کند»

وظایف میهمان 

مهمان نیز مانند میزبان وظایفی بر عهده دارد که باید آنها را رعایت کند . مثلا اگر به جایی دعوت شد ، بدون آشنایی کامل و اطلاع قبلی ، چیزی را نخواهد که ممکن است در منزل میزبان یافت نشود .زیرا موجب نگرانی و آزار میزبان شده و شرمندگی و سبکی و شکست خود میهمان نیز فراهم شود. مهمن در برابر میزبان باید کاملا تسلیم و مودب و فرمانبردار باشد و رفتاری نکند که زحمت و ناراحتی برای میزبان به وجود آورد.

امام صادق(ع) فرمودند:

«هر گاه شخصی به خانه دیگری وارد شود، هر جا صاحب خانه دستور می دهد بنشیند، زیرا صاحب خانه به اوضاع خانه و چیز هایی که باید مخفی و از دیگران پوشیده باشدو جزو اسرار و خصوصیات زندگی او است، آشناتر است!»

در روایت دیگر از رسول خدا(ص) وارد شده:

«…مدت میهمانی سه روز است و بعد از سه روز، مخارج او از باب صدقه است و میهمان باید پس از سه روز تغییر جا بدهد»

طبق روایات اخلاقی و اجتماعی اسلام، هر کس وارد شهری می شود، میهمان مردم آن شهر حساب می شود.

یکی از آدابی که ائمه اطهار سفارش کرده اند، اجازه ندادن به میهمان برای کار کردن در امور منزل است. این آداب بیشتر جنبه اخلاقی دارد اما قطعا رعایت آن امری پسندیده می باشد.

پک صبحانه لاکچری  آماده سبزینه در انواع و قیمت های متنوع قابل خریداری است. بسته بندی صبحانه بیرون بر که میتواند بهترین گزینه برای شرکت ها، ادارات و مدارس باشد.

اِبنُ ابی یَعفورَ:

رَایتُ عِندَ ابی عَبداللّه علیه السلام ضَیفا، فَقامَ یَوما فی بَعضِ الحَوائِج، فَنَهاهُ عَن ذلِکَ ، و قامَ بنَفسهِ الی تِلکَ الحاجَهِ، و قالَ علیه السلام :نَهی رَسولُ اللّه صلی الله علیه و آله عَن ان یُستَخدَمَ الضَّیفُ

ابن ابی یعفور می گوید:

در خانه امام صادق علیه السلام میهمانی دیدم. روزی او برای انجام کاری برخاست. حضرت به او اجازه ندادند و شخصاً آن کار را انجام دادند و فرمودند:رسول خدا صلی الله علیه و آله از به کار گرفتن میهمان، نهی فرموده است.

از طرف دیگر رسول اکرم (ص) خودشان هم فرموده اند:

اَلضَّیفُ یُلطَفُ لَیلَتَینِ، فَاذا کانَت لَیلَهَ الثالِثَهُ فَهُوَ مِن اَهلِ البَیتِ یَکُلُ ما اَدرَکَ؛ میهمان تا دو شب پذیرایی می شود، از شب سوم جزو اهل خانه به شمار می آید و هر چه رسید بخورد.

امام صادق(ع) می فرمایند:

«ما خاندانی هستیم که در کارهای خانه از میهمان خود کمک نمی گیریم و به آنها فرمان نمی دهیم».

مهمان نوازی یکی از خصوصیات اخلاقی و ارزنده هر مسلمانی است. این صفت از نظر اسلام به نشانه بزرگ منشی است و پیروان به پاداش های بزرگ و ارزنده ای وعده داده شده اند.

پیامبر اکرم(ص) فرموده اند:

«اذا اراد اللّه بقوم خیراً، اهدی الیهم هدیه، قال و ماتلک الهدیه؟

قال:الضیف ینزل برزقه و یرتحل بذنوب اهل البیت

هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعیتی برساند، هدیه ایی به سوی آنان می فرستد، سوال شد:منظور از هدیه چیست؟

فرمود:آن هدیه، مهمان است که با روزی خود وارد می شود و هنگام رفتن، گناهان آن خانواده را به همراه می برد!».

روزی امیرالمومنین(ع) را مشاهده کردند خیلی غمناک و محزون است، علت نگرانی او را سوال کردند جواب داد:«از این جهت نگران و غمناکم که هفت روز است برایم مهمان نیامده است!».

آداب سر سفره نشستن 

زمانی که سفره چیده شد، بنابر سفارش اسلام و رعایت بهداشت، باید قبل از خوردن غذا، دست ها شسته شود.

درباره شروع غذا، رسول خدا(ص) فرموده اند:

«میزبان باید، پیش از میهمان، شروع به خوردن غذا کند و بعد از همه دست از غذا خوردن بکشد تا میهمانان با آرامش و خیال راحت غذا بخورند و سیر شوند.

این کار باعث می شود که مهمان بدون خجالت غذا بخورد و گرسنه نماند.

امام صادق(ع) فرمودند:

«ان من الحشمه عند الاخ اذا اکل علی خوان اخیه ان یرفع یده قبل یده !؛ از چیزهایی که باعث خشم و غضب برادپایگاه اطلاع رسانی | ره توشه ماه رمضان1400، آداب مهمانی در اسلام.
کاری از گروه تولید محتوای معاونت فرهنگی وتبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

مقدمه

یکی از رفتارهای اجتماعی، دید و بازدید از خویشاوندان، همسایگان و به طور کلی افراد دیگر جامعه است. راه های مختلفی برای اجرای این رفتار اجتماعی وجود دارد که رایج ترین آنها مهمانی دادن به خویشاوندان، دوستان و آشنایان است. مهمان نوازی و پذیرایی خوب و شایسته از مهمانان، یکی از خصایل نیکو و ارزشمند دین اسلام شمرده شده است. مهمانی در اسلام آدابی دارد که در این مقاله به برخی از آنها اشاره می شود.

اهمیت مهمانی

مهمانی و مهمان نوازی، یکی از ویژگی های ارزشمند انسانی است که مکتب نورانی اسلام برای آن ارزش فراوانی قائل شده است؛ چنان که این صفت در قرآن از ویژگی های برخی پیامبران شمرده[1] و هر گونه بی احترامی به مهمان، از نگرانی های حضرت لوط7 دانسته شده است.[2] از رسول اکرم9 نقل شده است که فرمود: «هر گاه خدا بخواهد به بنده ای چیزی برساند، به او هدیه ای می دهد». گفته شد: «ای پیامبر خدا، آن هدیه چیست؟». حضرت فرمود: «الضَّیْفُ یَنْزلُ برِزْقِهِ وَ یَرْحَلُ وَ قَدْ غُفِرَ لِاَهْلِ الْمَنْزل؛[3] [آن هدیه] مهمان [است] که با روزی اش می آید و چون می رود، اهل منزل آمرزیده شده اند».

آداب مهمانی

در آموزه های دینی هر یک از میزبان و میهمان، وظایفی دارند که به برخی از آنها اشاره می شود.

1. وظایف میزبان

الف. اخلاص

پذیرایی از مهمان در صورتی برای میزبان آثار و برکات را به همراه دارد که برای رضای خدا و دور از هر گونه ریا انجام شود؛ چنان که رسول خدا9 فرموده است: «اَضِفْ بطَعَامِکَ وَ شَرَابکَ مَنْ تُحِبُّهُ فِی اللَّهِ تَعَالَی؛[4] برای غذا دادن، کسی را به سفره خویش دعوت کن که برای خدا او را دوست داری».

ب. تعجیل در پذیرایی

یکی از وظایف میزبان، آن است که برای پذیرایی مهمان شتاب ورزد؛ همان گونه که خداوند این خصوصیت را از اوصاف ابراهیم7 شمرده است.[5]

ج. گرامی داشتن مهمان

پیامبر خدا9 در این باره فرموده است: «اِنَّ مِنْ حَقِّ الضَّیْفِ اَنْ یُکْرَمَ وَ اَنْ یُعَدَّ لَهُ الْخِلَالُ؛[6] از حقوق مهمان است که گرامی داشته شود؛ [حتی] برایش خلال دندان آورده شود».

د. خوش رویی

از پیامبر خدا9 نقل شده است: «مَا مِنْ عَبْدٍ یَاْتِیهِ ضَیْفٌ فَنَظَرَ فِی وَجْهِهِ اِلَّا حُرِّمَتْ عَیْنُهُ عَلَی النَّار؛[7] هیچ بنده ای نیست که مهمانی برایش بیاید و به صورت او [مهربانانه] بنگرد، مگر آنکه چشم او بر آتش حرام گردد».

هـ . خدمت کردن

از امیرمومنان علی7 نقل شده است: «ثَلَاثٌ لَا یُسْتَحْیَی مِنْهُنَّ: خِدْمَهُ الرَّجُلِ ضَیْفَهُ وَ قِیَامُهُ عَنْ مَجْلِسهِ لِاَبیهِ وَ مُعَلِّمِهِ وَ طَلَبُ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلَّ؛[8] از سه کار نباید شرم کرد: خدمت به مهمان، از جا برخاستن برای پدر و معلم و مطالبه حق، اگر چه اندک باشد».

و. پذیرایی با بهترین داشته ها

یکی از وظایف میزبان، پذیرایی با بهترین امکانات موجود است؛ همان گونه که خداوند در قرآن از این ویژگی حضرت ابراهیم7 خبر داده است.[9] امام صادق7 در توضیح آن فرموده است:

چون فرستادگان خدا نزد ابراهیم7 آمدند، برایشان گوساله ای [بریان] آورد و گفت: «بخورید». آنها گفتند: «نمی خوریم تا به ما بگویی که بهایش چند است». ابراهیم7 گفت: «[بهایش این است که] چون شروع به خوردن کردید، بسم الله بگویید و چون دست از خوردن کشیدید، الحمدلله بگویید». جبرئیل به همراهانش که چهار تن بودند و جبرئیل رئیس شان بود، گفت: «سزاوار است که خداوند او را خلیل (دوست) خود گرداند».[10]

ز. فراهم کردن نیاز مهمان

پیامبر خدا9 فرموده است: «میزبان موظف است با چیزی که به آسانی برایش فراهم می شود، از برادران پذیرایی کند؛ اگر چه بیش از جرعه آبی نباشد. پس هر کس از پذیرایی با آنچه برایش آسان است، شرمند باشد؛ روز و شبش پیوسته در خشم خداست».[11]

ح. مقدم داشتن مهمان

یکی از توصیه هایی که شایسته است میزبان در حق مهمان انجام دهد، مقدم داشتن مهمان بر خویش است. ابن شهرآشوب به نقل از ابوهریره نقل کرده است که مردی نزد پیامبر خدا9 آمد و از گرسنگی به ایشان شکایت کرد. حضرت کسی را نزد همسرانش فرستاد [که برای او غذایی بیاورند]، اما آنها گفتند جز آب، چیزی در خانه نداریم. پیامبر خدا9 فرمود: «چه کسی امشب این مرد را مهمان می کند؟». امیرمومنان7 اعلام آمادگی کرد. سپس نزد فاطمه3 آمد و پرسید: «غذا چه داری ای دختر پیامبر خدا؟». فاطمه3 گفت: «جز غذای کودکان چیزی نداریم، اما مهمان را مقدم می داریم». علی7 گفت: «ای دختر محمد! بچه ها را بخوابان و چراغ را خاموش کن». چون مهمان از خوردن دست کشید، فاطمه3 چراغ را آورد، دید که کاسه به لطف خدا همچنان پر است. صبح که شد، علی7 با پیامبر9 نماز گزارد. پس از نماز پیامبر9 به امیرمومنان7 نگریست و سخت گریست و فرمود: «ای امیرمومنان! دیشب پروردگار از کار شما به شگفت آمد. بخوان «وَ یُوْثِرُونَ عَلی اَنْفُسهِمْ وَ لَوْ کانَ بهِمْ خَصاصَهٌ؛ و هر چند در خودشان نیازی [مبرم] باشد، آنها را بر خودشان مقدّم می دارند»؛ یعنی گرسنه باشند و هر کس از خسّت نفس خود مصون ماند، یعنی علی7 و فاطمه3 و حسن7 و حسین7، ایشان رستگارانند.[12]

ط . پذیرایی نیکو

امیرمومنان7 در این باره به گروهی از شیعیانش فرمود: «مَنْ کَانَ مِنْکُمْ لَهُ مَالٌ فَلْیَصِلْ بهِ الْقَرَابَهَ وَ لْیُحْسنْ مِنْهُ الضِّیَافَهَ؛[13] هر یک از شما که ثروتی دارد، باید با آن به خویشاوندانش کمک و رسیدگی کند و نیکو و شایسته مهمان نوازی نماید».

ی. تعارف کردن

تعارف کردن مهمان به خوردن غذا، یکی از وظایف میزبان است؛ همان گونه که در قرآن آمده است حضرت ابراهیم7 پس از ورود مهمانان، به سرعت غذای لذیذی برای آنها آماده کرد و به آنان تعارف نمود تا از غذا میل کنند.[14] عیسی بن ابی منصور نیز می گوید: نزد امام صادق7 غذا تناول کردم. ایشان کباب را جلوی من گذاشت و فرمود: «ای عیسی! می گویند که محبت شخص را از خوردن او از غذای برادرش بشناس».[15]

ک. هم غذا شدن با مهمان

پیامبر خدا9 فرموده است: «مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُحِبَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَلْیَاْکُلْ مَعَ ضَیْفِهِ؛[16] هر کس دوست دارد که خداوند و پیامبرش او را دوست بدارند، با مهمانش غذا بخورد». در سیره عملی آن حضرت نیز آمده است که هر نوع غذایی را می خورد و آنچه را خدا برایش حلال کرده بود، در کنار خانواده و خدمتکارانش یا با کسانی که او را دعوت می کردند، می خورد؛ مگر آنکه مهمانی بر آنها وارد می شد که در این صورت با مهمان غذا می خورد. محبوب ترین غذا هم نزد ایشان، غذایی بود که دست های بیشتری در خوردن آن شرکت داشتند.[17]

ل. شروع غذا قبل از مهمان

امام صادق7 فرموده است: «صَاحِبُ الرَّحْلِ یَتَوَضَّاُ اَوَّلَ الْقَوْمِ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ آخِرَ الْقَوْمِ بَعْدَ الطَّعَامِ؛[18] صاحب خانه (میزبان) قبل از غذا باید دست هایش را پیش از دیگران بشوید و بعد از غذا آخر از همه دستش را بشوید». این مطلب کنایه از آن است که میزبان قبل از دیگران غذا خوردن را آغاز نماید و بعد از دیگران از غذا خوردن دست بکشد. آن حضرت درباره علتش نیز فرمود: «برای اینکه کسی خجالت نکشد».[19]

م. دست کشیدن از غذا بعد از مهمان

امام صادق7 در این باره فرموده است: «وَ یَکُونُ آخِرُ مَنْ یَغْسلُ یَدَهُ صَاحِبَ الْمَنْزلِ، لِاَنَّهُ اَوْلَی بالصَّبْرِ عَلَی الْغَمَرِ؛[20]  و آخرین کسی که دستش را می شوید، صاحب منزل است؛ زیرا او بر صبر کردن بر چربی و بوی گوشت بر دست سزاوارتر است».

ن. بدرقه کردن

پیامبر خدا9 در این باره فرموده است: «مِنْ حَقِّ الضَّیْفِ اَنْ تَمْشیَ مَعَهُ فَتُخْرِجَهُ مِنْ حَرِیمِکَ اِلَی الْبَاب؛[21] از حقوق مهمان است که تا آستانه در با او بروی و بدرقه اش کنی».

س. هدیه دادن

امام باقر7 در این خصوص فرموده است: «هرگاه مهمان بر شما وارد شد … [هر گاه خواست برود،] توشه نیکو همراهش کنید؛ زیرا این کار [نشانه] سخاوت است».[22]

ع. پرهیز از شهرت طلبی

از پیامبر خدا9 نقل شده است: «هر کس اطعامی کند که در آن شهرت طلبی باشد، خداوند در روز قیامت در شکم او آتش قرار می دهد تا آنگاه که از حساب خلایق فارغ شود».[23]

ف. پرهیز از به سختی انداختن خویش

امام صادق7 درباره یکی از وظایف میزبان فرموده است: «اِذَا اَتَاکَ اَخُوکَ فَاْتِهِ بمَا عِنْدَکَ وَ اِذَا دَعَوْتَهُ فَتَکَلَّفْ لَهُ؛[24] هر گاه برادرت ناخوانده بر تو وارد شد، همان غذایی را که در خانه داری، برایش بیاور و هر گاه او را دعوت کردی، در پذیرایی از او زحمت بکش».

ص. پرهیز از دعوت غیرواقعی  

در سیره عملی امام صادق7 وارد شده است که آن حضرت در مجلسی نشسته بود. یکی از دوستداران نزد ایشان آمد، سلام کرد و نشست؛ در حالی که اسماعیل فرزند امام نیز همراه ایشان بود. وقتی امام7 از مجلس بلند شد و رفت، آن مرد نیز با ایشان همراه شد. امام7 که به خانه اش رسید، از مرد جدا شد و به خانه رفت. فرزندش اسماعیل به امام7 گفت: «پدر جان! چرا او را به خانه دعوت نکردید؟». امام7 فرمود: «به خانه آوردن او در شان من نبود». اسماعیل گفت: «او هم که نمی آمد [پس بد نبود که به ظاهر، تعارفی می کردید]». امام7 فرمود: «پسرم، خوش ندارم که خداوند مرا اهل تعارف [غیرواقعی] بنویسد».[25]

ق. پرهیز از اندک شمردن امکانات پذیرایی

پیامبر خدا9 درباره پیامد اندک شمردن امکانات پذیرایی فرموده است: «کَفَی بالْمَرْءِ اِثْماً اَنْ یَسْتَقِلَّ مَا یُقَرِّبُ اِلَی اِخْوَانِهِ؛[26] انسان را همین گناه بس که آنچه را پیش برادران خود می گذارد، اندک و ناقابل بشمارد».

ر. پرهیز از به کارگرفتن مهمان

پیامبر خدا9 در این باره فرموده است: «سَخافَهٌ بالمَرءِ ان یَستَخدمَ ضَیفَهُ؛[27] از بی خردی شخص است که مهمانش را به کار گیرد». در سیره امام صادق7 نیز وارد شده است که کسی در خانه آن حضرت مهمان بود و برخاست تا کاری انجام دهد. امام7 او را از این کار بازداشت و خودش آن کار را انجام داد و فرمود: «پیامبر خدا9 از به کار گرفته شدن مهمان نهی فرموده است».[28]

ش. پرهیز از روزه گرفتن بدون اذن مهمان

پیامبر خدا9 فرموده است: «هر گاه مردی وارد شهری شد، بر ساکنان آن شهر از هم دینان خودش مهمان است تا زمانی که از پیش آنان برود… و برای آنان شایسته نیست روزه بگیرند، مگر با اجازه مهمان؛ مبادا که مهمان از آنها خجالت بکشد و غذا بخواهد، ولی برای مراعات حال آنها از خوردن خودداری کند».[29]

برای برگزاری و پذیرایی ایده پک همایش ، شما به یک چک لیست نیاز دارید تا چیزی را از قلم نیاندازید. پس بهتر است از همین ابتدا، تمام مواردی را که مطرح می کنیم، یادداشت کنید. در قدم اول شما باید عنوان، نوع و زمان برگزاری همایش را مشخص نمایید. سپس دبیر کل همایش یا ریاست را تعیین کرده و تعداد مهمان و همچنین تعداد اعضای کل شرکت را بنویسید. در این مرحله بهتر است با استفاده از نیرویی با تجربه، به ثبت نام افرادی که می خواهند در همایش شرکت کنند، بپردازید و در این مسیر، می توانید از سایت ها کمک بگیرید.

2. وظایف مهمان

الف. پرهیز از به سختی انداختن میزبان

مردی امیرمومنان7 را دعوت کرد. حضرت به او فرمود: «پذیرفتم، به شرط آنکه سه قول به من بدهی … از بیرون چیزی برای ما تهیه نکنی؛ آنچه را در خانه هست، از من دریغ نورزی و خانواده را به زحمت نیندازی». مرد قبول کرد و حضرت دعوتش را قبول نمود.[30]

ب. پذیرش دعوت مهمانی

پیامبر خدا9 فرموده است: «اجیبُوا الدّاعِیَ اذا دُعیتُم، اِیتُوا الدَّعوَهَ اذا دُعیتُم؛[31] هر گاه کسی شما را دعوت کرد، دعوتش را بپذیرید».

ج. گرفتن اجازه

خداوند در قرآن دستور داده است برای ورود به خانه کسی، باید از او اجازه گرفته شود.[32] پیامبر خدا9 نیز فرموده است: «هر گاه یکی از شما به غذایی دعوت شد و با فرستاده آمد، این خود برای او اجازه است».[33]

د. نشستن با پیشنهاد میزبان

امام باقر7 در این باره فرموده است: «هر گاه یکی از شما به خانه برادرش وارد شد، هر جایی که صاحب خانه می گوید، باید بنشیند؛ زیرا صاحب خانه نسبت به مهمان، به موقعیت خانه اش آشناتر است».[34]

هـ . رعایت مدت مهمانی

پیامبر خدا9 فرموده است: «مهمانی سه روز است و بیشتر از آن صدقه است. مهمان نباید آن قدر نزد کسی بماند که او را به گناه و سختی بیندازد». گفته شد: «چگونه او را به گناه می اندازد؟». فرمود: «تا جایی که چیزی برایش نماند که برای او خرج کند».[35]

و. خوب خوردن

امام صادق7 در این باره به یکی از یارانش که با ایشان غذا می خورد، فرمود: «محبت شخصی به برادرش از خوب خوردنش از غذای او دانسته می شود. من خوش دارم که شخصی از غذای من بخورد و خوب بخورد؛ او با این کار، مرا خوشحال می کند».[36]

ز. اقتدا به میزبان

پیامبر خدا9 در این خصوص فرموده است: «مَن زارَ قَوماً فَلا یَوُمُّهُم وَ لیَوُمَّهُم رَجُلٌ مِنهُم؛[37] هر کس مهمان قومی شد، پیش نماز آنها نشود؛ بلکه مردی از آن قوم باید امامتشان را بر عهده بگیرد».

ح. دعا برای میزبان

جابر بن عبدالله نقل نموده است که ابوهَیثَم بن تَیِّهان، غذایی آماده ساخت و پیامبر9 و یارانش را دعوت کرد. چون از خوردن فارغ شدند، پیامبر9 فرمود: «برادرتان را پاداش دهید». پرسیدند: پاداش دادن او چگونه است؟ آن حضرت فرمود: «هر گاه به خانه کسی رفتند و غذایش را خوردند و نوشیدنی اش را نوشیدند و برایش دعا کردند؛ این خود، پاداش دادن اوست».[38]

ط. افطار روزه مستحبی

پیامبر خدا9 فرموده است: «ایُّما زائِرٍ زارَ اخاهُ و هُوَ صائِمٌ فَاَفطَرَ الّا کَتَبَ اللّهُ تَعالی لَهُ صَومَ ذلِکَ الیَومِ؛[39] هر کس به دیدن برادرش می رود، در حالی که روزه [مستحبی] گرفته است و روزه اش را افطار کند، خداوند متعال روزه آن روز را برایش می نویسد».

ک. پرهیز از بردن همراه

رسول خدا9 فرموده است: «هر گاه یکی از شما به غذایی دعوت شد، فرزندش را به دنبال خود راه نیندازد؛ اگر چنین کند، مرتکب حرام شده و با نافرمانی وارد [مهمانی] شده است».[40]

ل. پرهیز از روزه مستحبی بدون اجازه میزبان

پیامبر خدا9 فرموده است: «اذا ضافَ احَدُکُم بقَومٍ فَلا یَصومَنَّ الّا باِذنِهِم؛[41] هر گاه یکی از شما مهمان قومی شد، نباید روزه بگیرد، مگر با اجازه آنها».

م. پرهیز از پرس وجو درباره غذا

پیامبر خدا9 فرموده است: «هر گاه بر برادر مسلمانت وارد شدی و غذایی به تو داد، بخور و از [حلال] بودن آن مپرس و هر گاه نوشیدنی به تو داد، آن را بنوش و درباره آن پرس وجو مکن».[42]

ن. پرهیز از دستور دادن

پیامبر خدا9 در این مورد خطاب به امیرمومنان علی7 فرمود: «هشت گروه اگر اهانت شوند، جز خود را سرزنش نکنند… مهمانی که به صاحب خانه دستور دهد… ».[43]

نگارنده: حجت الاسلام والمسلمین عیسی عیسی زاده

فهرست منابع

برقی، احمد بن محمد؛ المحاسن؛ تصحیح جلال الدین محدث؛ چاپ دوم، قم: دار الکتب الاسلامیه،  1371 ق.
حمیری، عبدالله بن جعفر؛ قرب الاسناد؛ قم: موسسه آل البیت:، 1412ق.
صدوق، محمد بن علی؛ الخصال؛ قم: جامعه مدرسین، 1362ش.
علل الشرایع؛ تهران: دار احیاء التراث، 1408ق.
عیون اخبار الرضا7؛ به کوشش و ترجمه حمیدرضا مستفید و علی اکبرغفاری؛ تهران: نشر صدوق، 1372ش.
کتابُ من لایحضره الفقیه؛ تصحیح علی اکبر غفاری؛ قم: جامعه مدرسین، 1413 ق.
طبرسی، فضل بن حسن؛ مکارم الاخلاق؛ قم: مدرسه النشر الاسلامی، 1414ق.
طوسی، محمد بن حسن؛ الامالی؛ قم: دارالثقافه، 1414ق.
قطب الدین راوندی، سعید بن هبهالله؛ الدعوات (سلوه الخرین)؛ تحقیق مدرسه الامام المهدی؛ قم: مدرسه الامام المهدی، 1407ق.